تربیت دینی

تکنیک های تربیت دینی فرزندان

 

 

روش کلی تربیت دینی فرزندان چیزی جز انس و عادت دادن کودک به داشتن صفات و رفتار پسندیده و رفع علاقه نسبت به رفتار ناپسند و صفات زشت نیست.

به همین منظور نماز خواندن خود والدین و وادار کردن با لطافت کودک در سنین هفت سال به بعد به نماز و همراه بردن به مجالس دعا و ذکر اهل بیت(علیهم السلام) و آموزش قرآن کریم و امور معنوی دیگر در تربیت دینی فرزندانتاثیر بسزایی خواهد داشت.

روش های تربیت دینی فرزندان :

1- در آموزش :

در آموزش دینی شیوه ها و فنونی برای تربیت مطرح است که اهم آنها عبارت اند از بحث کردن در مورد جهان و طبیعت و آفاق و انفس، دادن تذکر در موارد لازم و ضروری ( مثلاً دروغ کار زشتی است و …) ، توجه دادن به خود و ابعاد وجود ی خود ، واداشتن به تفکر و تدبر در امور، تعقل و استدلال ، استفاده از تجارب شخصی ، سیاحت و زیارت اماکن و در سایه آن دادن آگاهی ، عبرت آموزی و …
درس های دینی نمی توانند صرفاً ذهنی باشند ! چون در آن صورت خشک و بی حاصل خواهند بود. باید در مواردی او را به تماشای زیبایی های آفرینش و مذهب و تعالیم آن جهت دهیم تا عظمت و قدرت آفریدگار در اعمال و روح او تجلی کند.
پس قدرت درک او را از طریق سؤالات بالا ببرید و قدرت تعمیم او را با این گونه پرسش ها تقویت کنید : زمین را که آفرید؟ درخت را که آفرید؟ آب را چه کسی به وجود آورد؟ آسمان را چه کسی ؟ و … و سپس نتیجه بگیرید که : همه چیز را خدا آفرید.
با پرسش های مکرر ، خدا را در ذهن کودک بزرگ و دوست داشتنی کنید؛ روح مذهب را در اعماق وجود او نفوذ دهید، و شک ها را از درون او بزدایید. آموزش ها به صورت سمعی و بصری و حتی لمس و درک باشد تا کودک را به خود آورد و او را قلباً به مکتب خود معتقد و علاقه مند سازد.

2- در پرورش :

در پرورش مذهبی ، تکیه به مسائل و جنبه هایی است که اهم آنها عبارت اند از :

*احیای فطرت:

در سرشت و ذات کودک جنبه هایی وجود دارند که فرد را به سوی تقوا و عدالت ، پاکی و صداقت وا می دارند. میل به پاکی و صفا در کودکان امری است که در همه جای جهان می توان از آن سراغ گرفت .

ما در هیچ کجای جهان فردی را نمی شناسیم که در کودکی و خردسالی خواستار خیر و پاکی ، جوانمردی و صداقت نباشد و یا کمک به مظلوم مورد تحسینش قرار نگیرد .

احیای فطرت ، خود گامی است به سوی رشد ، و در پرورش و سازندگی افراد نقشی فوق العاده دارد. در تربیت ، سعی بر این است که طفل را به فطرت ارجاع دهیم و داوری را از وجدان او بطلبیم و حظّ و بهره ی او را بر اساس آن قرار دهیم که فطرت و وجدانش تأیید می کند.
در تربیت و سازندگی نسل ، سعی بر این است که تنها از حق طرفداری شود و به کودک نیز القاء گردد و عرضه حق دور از هر گونه شائبه ای و پیراسته از هرگونه مصلحت جویی باشد. اجازه دهیم که فطرتش سالم و دست نخورده باشد و به راستی و درستی و پاکی همچنان مأنوس و دوست دار فضائل باشد.

*تزریق محبت خدا :

ما باید کاری کنیم که کودک خدا را دوست داشته باشد . در این صورت است که او می تواند عامل به احکام خدا شود . در طریق وصول به این هدف ضروری است خدا را دوست داشتنی ، مهربان و بخشنده و صمیمی تر از پدر و مادر معرفی کنید.

همچنین ضروری است این تصور در ذهن کودک مستقر شود که خدا او را دوست دارد و می خواهد او فردی ارزنده شود و خوشبخت و سعادتمند گردد.

با کودکان لااقل تا شش سالگی باید دائماً از مهر و عنایت خدا و از لطف و کرامت او سخن گفت ، نه از خشم و غضب و جهنم و عذاب او.

در طریق تزریق محبت خدا در دل کودک از هر وسیله حقی می توان استفاده کرد و داستانها و قصه هایی در این رابطه می توان ساخت ؛ البته باید درنظر داشت که تصور و سخن والدین درباره خدا در کودک مؤثر است . اگر آنان خدا را فردی خشمگین معرفی کنند یا رحیم ، در تلقی کودک مؤثر خواهد بود.

*ایجاد عُلقه به اولیای الهی :

کودک باید به اولیای دین، به رسول خدا و ائمه علیهم السلام و دیگر پاسداران مذهب علاقه مند باشد تا امر و نهی شان و راه و روششان در او اثر گذارد و شیوه های زندگی آنان را سرمشق قرار دهد.

در طریق وصول به این هدف می توان از شیوه های گوناگونی استفاده کرد که یک نمونه ی آن ذکر داستان زندگی و شرح فداکاری و خدمات آنهاست .

اصولاً کودکان نسبت به کسانی که جنبه اعجاب و تحسین آنها را بر می انگیزند و راه و روش قهرمانان را دارند علاقه مندند. اگر بتوانیم شرح ایثارگری های آنان را به زبان ساده و قابل فهم برای کودک بیان کنیم ، در طفل علاقه ای قلبی نسبت به آنها پدید آمده و دوستدار آنها خواهد شد و جنبه ی همانند ی وادارش می سازد که عملاً از راه و روش آنها تبعیت کند.

3- فنون و ابزار تربیت دینی فرزندان

الف -ابزار تربیت دینی فرزندان :

وسایل و ابزار تربیت دینی فرزندان در این راه بسیار و برخی از آنها عبارت اند از:
*داستان ها : منظور داستان های مربوط به پیشوایان مذهب است که ذکر آن ضمن بالا بردن سطح فکر و معرفت کودکان سبب ایجاد عُلقه ( دلبستگی ) و تلاش برای همانندی هم خواهد بود. شما به همراه داستان و شرح حال و زندگی اولیای مذهب می توانید معارف و مباحثی را به کودک القاء کنید.
*محافل و مجامع: قرار دادن کودک در جو مذهبی مثل مساجد و محافل، جلسات مذهبی ، اجتماعات سالم دینی در رشد و پرورش دینی آنها بسیار مؤثر است . کودکان ما از حدود سه سالگی چنین آمادگی را دارند و در ضمن آن به فراگیری آیات و دعا و برنامه ها می پردازند.

طفل از همراهی با پدر برای رفتن به مسجد و مجلسی خوشحال می شود و به مسائل مذهبی با علاقه گوش می کند. از حدود هشت سالگی دوست دارد عضو سازمان مذهبی شود و به خاطر آن احساس غرور می کند.
*رفتارهای مذهبی جمعی : برگزاری نماز جماعت ، تربیت گروه سرودهای مذهبی و مشارکت دادن کودک در آن ، خود از مسائل مورد علاقه کودک است . دکلمه ، نمایش ، عبادت های جمعی ، آوازهای مذهبی به صورت گروهی در تربیت مذهبی کودکان بسیار مؤثر است و موجباتی را برای رشد مذهبی ، صفا و اخلاص فراهم می آورد ؛ اگر چه برخی از آنها برای خوشایند دیگران صورت گیرد.
*منطق و استدلال : به کار بردن منطقی کودک پسند ، و بیان مسئله به زبانی که کودک را اقناع کند خود در رشد مذهبی او مؤثر است . برنامه ها باید به صورتی منسجم و هماهنگ باشند، طوری که به کودک نظمی فکری بدهند ، برای طفل قابل درک و فهم باشند و او را درحد توان فکری قانع سازند. و البته فراموش نخواهیم کرد که تفکر منطقی در کودکان از حدود هفت سالگی ظهور کرده و تدریجاً رشد خواهد کرد.
*فرصت ها: در جریان زندگی و در مسیر آن گاهی فرصت هایی پدید می آیند که دقایق آن برای مربی غنیمت و کل آن به صورت ابزار و وسیله ای در اختیار است. در جامعه اسلامی ما جشنها ، وفات ها ، اعیاد و مراسم بسیارند. در این فرصت ها می توان بحث هایی را ترتیب داد و ضمن آن از مسائل اسلامی ، از راه و رسم حیات اسلامی ، از اخلاق و عادات مذهبی سخن گفت و بذر رفتار اسلامی را در نهاد کودک کاشت.

ب – فنون تربیت دینی فرزندان :

در این جنبه ها نکات و شرایط متعددی مطرحند که ذکر همه آنها در این مختصر میسر نیست، آنچه با رعایت اختصار دراین رابطه می توان ذکر کرد عبارتست از :
* ارائه الگو : ما ناگزیریم دراین رابطه بیشتر حرف بزنیم از آن بابت که نقش الگو ها در رنگ دادن زندگی کودک سرنوشت ساز است. اصولاً تربیت ، و به ویژه تربیت دینی فرزندان بر اساس دستورات عملی و مدل هایی خواهد بود که والدین و مربیان به کودک عرضه می کنند.

طفلی که رفتاری را از والدین خود ببیند از آن تبعیت خواهد کرد، خواه رفتاری سالم باشد وخواه ناسالم . جنبه تبعیت از الگو درهمه ی سنین مهم است و در شش تا دوازده سالگی دارای نقشی قوی تر از دیگر سنین است .

البته فراموش نخواهیم کرد که تصور کودک چهار ساله از پدرش این است که او قدرت مطلق است، همه چیز را می داند و هرچه را که انجام می دهد درست است. به همین نظر است که ما توصیه می کنیم والدین و مربیان مراقب رفتار و سخنان خود باشند.
ما حتی معتقدیم که الگوهای تربیتی کودکان در جنبه ی اخلاق ، و در صبر و اخلاص و امانت و پاکی و برکناری از شبهات باید خدا گونه باشند، صاحب علم و آگاهی باشند و نظریه ای را عرضه و ارائه کنند که مدافع آن هستند ، در نظر داشته باشند که ذهن کودک به زمین آماده ای شبیه است که همه چیز را می پذیرد ، حتی اوهام و خرافات را.

ما به نصیحت زبانی در پرورش دینی چندان معتقد نیستیم ، قائلیم که نقش عملی والدین کارسازتر است و رفتار مذهبی کودک به میزان علاقه و شایستگی و میزان درک و فهم والدین و نوع رفتار و موضعگیری آنها در برابر حوادث بستگی دارد.

*عبرت آموزی: این هم نکته ای مهم و سازنده در تربیت دینی فرزندان است که هر واقعه و جریانی را به صورت درسی در آوریم که کودک از آن استفاده کند.

این که فردی دروغ گفته و رسوا شده ، این که فردی دیگر خیانت کرده و آبرویش رفته است و آن سومی که تنبلی و تن پروری کرده و گرفتارشده و آن چهارمی نتیجه بد عمل خود را کشف کرده ، و آن پنجمی که از دنیا رفته و از او نام نیک یا بدی باقی مانده برای کودک درس است. مربی لایقی می خواهد تا این درس را به کودک القاء و وقایع را به نحوی مفید و شایسته ارزیابی کند.

*توجه به رغبت: کودک همه گاه آماده انجام دادن همه کارها نیست . در ساعتی نمی خواهد با شما نماز بخواند او را تحت فشار قرار ندهید و مجبورش نکنید که حتماً برخیزد و چنین کند که زیان آن از نفعش بیشتر است . بگذارید خود با رغبت به سوی شما آید تا براساس حضور قلب به عبادت بپردازد . تحمیل به اسم مذهب مفید نیست.

از مجاورت نیکو با کودک استفاده کنید و بکوشید کودک با شما یا فرد دیگری که پایبند به مذهب است مأنوس شود. انس ها و الفت ها ، انضباط مذهبی را درونی می کنند. طفل درعین آزادیِ فکر، به آزادی عبادت و اطاعت هم دست خواهد یافت و این امر اگر ازهمان آغاز کودکی پیگیری شود ، در قبل از ده و حتی در هشت سالگی ثمرات خود را نشان می دهد و به اصطلاح قواعد مذهبی در او ریشه دار می شوند.

4- مراقبت های لازم برای تربیت دینی فرزندان

در طریق تربیت دینی فرزندان و کودکان مراقبت هایی باید صورت گیرد تا امر تربیت مؤثرتر باشد . این مراقبت ها از جهات مختلفی مورد بحث هستند که اهم آنها عبارت اند از:
1- پاسخ درست به سؤالات : درک و فهم کودک نسبت به مسائل مذهبی بسیار محدود است و به همین نظراو دائماً در زمینه های گوناگون به سؤال و پرسش می پردازد تا دامنه اطلاعات خود را وسیع تر سازد. پرسش های او نشانه ی علاقه مندی او به عقلانی و مستدل کردن اطلاعات مذهبی است و برای مربی نقطه مثبتی می باشد .
آنچه مهم است دادن پاسخ به سؤالات است که باید درست و قانع کننده باشد. ما نیاز نداریم که با استدلالِ نیرومند و قوی به کودک جواب دهیم ؛ زیرا او دراین رابطه شاید نتواند حقایق را درک کند و مبانی درک منطقی و مستدل او چندان رشدی ندارند ؛ ولی ضروری است پاسخ ها قاطع باشند آن چنان که او را قانع کنند نه ساکت ، قلب پاک و منزه او باید آن را بپذیرد و ذهنش آن را در خود جای دهد.
موفقیت در این امر بسته به آن است که والدین و مربیان ، خود اعتقادات و اطلاعات روشنی داشته باشند و به آنچه که می گویند مؤمن باشند. اگر جای ابهامی در زمینه ای خاص برایشان وجود دارد از خود دور سازند و در پاسخ هم خود را در وضع درک و فهم و موقعیت کودک قرار دهند.
2- جلوگیری از بدآموزی ها: چه بسیارند شبهات و بد آموزی هایی که برای کودک پدید می آیند و ناشی ازجهل و یا بی توجهی مربیان است و البته آنها هم در این امر شاید معذور باشند.

از آن بابت که برخی از مستشرقان خیانتکار، دوستان نادان و دشمنان دانا ذهن ها را آلوده کرده اند و افسانه ها و اساطیری را به نام مذهب وارد جامعه نموده اند و اذهان مردم را آلوده اند.

عقاید و افکار غلطی که وارد مغزها شده اند به زودی از بین رفتنی نیستند و ای بسا که خود به گروه و نسل های دیگر القاء شوند ودر ذهن آنها هم ریشه دار گردند. در آموزش ها، بویژه در آموزش مذهبی باید چیزی را به کودک آموخت که بعدها نیازی به اصلاح نداشته باشد.
والدین و مربیان اعتقاد به خدا، به مذهب و تعالیم آن را به گونه ای در کودک پدید آورند که روح مذهب در آنان به صورتی صحیح استوار گردد.

همچنین مسائل و مباحث آموخته شده به صورتی باشند که کودک در حال و بعد ، آنها را منافی با حق و حقیقت نیابد. غرض این است بدانیم که عقاید مذهبی کودکان با زندگی روزمره و تجارب و آگاهی های خانواده و مدرسه ارتباط نزدیک دارد.
3- ایجاد عادات مذهبی : زندگی خود و خانواده خود را مذهبی کنید. آن چنان که رفتار و گفتار، رفت و آمدها ، معاشرت ها ، خور و خواب ها و موضعگیری ها همه رنگ مذهب داشته باشند.

نماز خود را در اول وقت بخوانید و برنامه کار و بازی کودک را طوری ترتیب دهید که در آن ساعت فارغ البال و با شما همراه باشد؛ روح خیر خواهی نسبت به همنوع را درخود زنده و متجلی سازید تا فرزند شما از آن درس بیاموزد؛

در برخوردها خوشرو باشید که حاصل آن عملاً خوشرویی فرزند شما باشد و درهمه ی آنچه که مورد نظر است به طور مداوم و مستمر عمل کنید تا این خوی ها در شما و فرزندنتان به صورت عادت درآید.
4- خستگی جسمی و ذهنی : ما دوست داریم که فرزندان ما عامل به مذهب و تعالیم آن باشند ولی نمی خواهیم که کودک را در طریق مذهب و عبادت و طاعت آن چنان خسته کنیم که از آن متنفر و بیزار گردد. طفلی که از همان آغاز حیات از عبادت خسته شود ترجیح خواهد داد که بدون مذهب باشد.
غرض این است که در اعمال مذهبی ظرفیت جسمانی ، روانی، فکری و عاطفی کودک را در نظر گیریم و ببینیم تا چه حد آمادگی پذیرش و عمل دارد.

از کودک هفت ساله خود انتظار نداشته باشید که پا به پای شما در راهپیمایی ها شرکت کند و چون شما شعار دهد. او کودک است، خسته خواهد شد . از فرزند ده ساله خود انتظار نداشته باشید که چون شما در جلسه مذهبی چند ساعته ساکت و آرام بنشیند و همانند شما به خواندن دعا، سینه زنی و مرثیه خوانی بپردازد.

بررسی های علمی نشان می دهند که بیشتر لامذهبان و یا مخالفان مذهب از دو گروهند:

یکی فردی که در دوران کودکی و نوجوانی آگاهی و تربیت مذهبی به او نداده اند و دیگر فردی که تربیت مذهبی دوران کودکی اش با خشونت و سختگیری توأم و همراه بوده است و یا کودک را در عین نفهمیدن مسئله ای وادار به عمل کرده اند.

علاقمند کردن فرزندتان به نماز خواندن :

دوست خوبم؛ امروزه این سؤال و سؤالاتی مشابه این در حوزه تربیت عبادی مورد تحقیق قرار می گیرد و امید است که شما با تهیه کتاب هایی که در این باره نوشته است خود به صورت مفصل به مطالعه در این باره بپردازید .

اما جواب اجمالی که ما می توانیم ارائه دهیم این است که در مورد نماز خوان کردن کودک لازم است خدمتتان عرض کنیم اولا به همان اندازه که این مسأله برایمان مهم است و به آن حساسیت داریم باید نسبت به روشی که برای این کار انتخاب می کنیم، دقت کنیم و توجه داشته باشیم.

مطمئنا استفاده از خشونت و اجبار برای این کار تأثیر منفی دارد. آیه «لا اکراه فی الدین»(بقره، آیه 256) که به معنای این است که در دین اکراه و اجبار نیست، به این معناست که دین و ایمان و علاقه به عبادت و نماز با اکراه و اجبار، ایجاد نمی شود و بلکه این بذر فقط در زمین عشق و محبت و علاقه رشد می کند.

عشق و علاقه هم از دو راه ایجاد می شود:
اول: بالا رفتن شناخت و سطح آگاهی فرد است.
دوم: جلوگیری از نفوذ و تأثیر لذت های کاذبی است که بر اثر بی دینی گریبان‏گیر انسان می شود.
بنابراین اگر بخواهید کودکی را به طرف نماز و عبادت مشتاق کنید، ابتدا باید سعی کنید آگاهی او را بالا ببرید تا از نماز و ارتباط با معنویات لذت ببرد. اگر هم این توان را در او احساس نمی کنید باید فعلا با تشویق، این لذت را به طور سطحی در او ایجاد کنید تا بعدا و به تدریج عمیق شود.
در مرحله بعد باید مواظب باشید ذائقه او توسط لذت های حرام و نامشروع ارضاء نشود، زیرا اگر کودک یا نوجوانی به طرف لذت های مادی شبیه لهو و لعب و خودآرایی و پول و شهوت و مانند آن جذب شد، سوق دادن او به لذت های معنوی کار بسیار سختی است.

البته این را هم فراموش نکنید که فطرت انسانی کودک به طرف معنویات است و آرامش واقعی انسان در ارتباط با خداست. مهم آن است که ما سعی کنیم با رفق و مدارا و نرم خویی و محبت، فطرت انسانی او را تقویت کنیم.
از سوی دیگر همچنان که می دانید، کودکان تأثیرپذیری فراوانی از همسالان دارند. بنابراین سعی کنید که به طور غیر مستقیم میان او و همسالانی که فریضه نماز اهمیت می دهند انس و الفت و دوستی ایجاد کنید.

در تربیت دینی فرزندان به نکات ذیل توجه نمایید:

– شما باید روی رفتارهای او دقت کنید و روحیات مختلف او را کشف کنید و از طریق همانها بر او تأثیر بگذارید و با توجه به آنها با او برخورد کنید. خصوصیات فردی او را شناسایی کنید و اگر به چیز خاصی علاقه دارد، از راه همان علاقه بر او اثر بگذارید و تنبیه و تشویقتان را بر اساس ان انجام دهید.
– بهتر ین زمان القای آموزه های دینی،زمان شادابی کودک است . توجه داشته باشید که القای ارزش ها در هنگام خواب آلودگی ،و اضطراب کودک ،نه تنها تثبیتی به دنبال نخواهد داشت بلکه ممکن است مقاومت روانی کودک را نیز در پی داشته باشد .

از زمان شادابی کودک (زمانی که به او هدیه ای می دهید ؛به مسافرت ،پارک ،دریا،جنگل،کوه ،سینماو…)برای آموزش وی استفاده نمایید؛زیرا موقعیت های زمانی و مکانی خوب ،باعث می شود که کو دک بدون کمترین مقاومت روانی ،پذیرای ارزش های دینی باشد.
– یکى از راههاى تشویق فرزند به نماز ایجاد رابطه‏ ى دوستانه و صمیمى با اوست و سایر اعضاى خانواده را نیز باید به این مسئله واقف کنید که آنها نیز فشارى را بر او تحمیل نکنند بلکه به او بیشتر احترام بگذارند به او شخصیت بدهند آن چنان که گویى یک انسان بزرگسال شده است.
– کتاب‏هایى که در این زمینه تألیف شده است مانند کتاب راز نماز از آقاى محسن قرائتى یا کتاب «از ژرفاى نماز» از آیت ‏الله خامنه ‏اى و… براى او تهیه کنید تا سطح آگاهى او را نسبت به نماز و اهمیت آن و نقش آن در زندگى انسان بیشتر شود.
– وقتى او به نماز مى ‏ایستد، او را تشویق کنید و دائما دست روى نقاط ضعف او نگذارید بلکه جنبه‏ هاى مثبت او خصوصا کارهایى که مربوط به نماز مى‏شود و لو کار کوچکى آن را تشویق کنید به عبارت دیگر هر رفتارى که او براى نماز انجام مى‏دهد اگر مورد توجه قرار گیرد کم کم علاقه ‏ى او به نماز بیشتر خواهد شد.
در خصوص نماز صبح هم، سعى کنید شرایط خانه را جورى برنامه‏ریزى کنید که شبها کمى زودتر اعضاء خانواده به استراحت و خواب بروند زیرا یکى از عوامل اینکه صبح ها نماز بسیارى از افراد قضا مى‏شود دیر خوابیدن شبها است خصوصا شبهاى کوتاه بهار و تابستان بنابراین بهتر است شبها شام سبکترى مصرف کنید و کمى زودتر شرایط خاموشى و بخواب رفتن را فراهم نمائید.

البته این کار نیز باید با ظرافت انجام گیرد یعنى به تدریج شبى چند دقیقه زودتر تا اینکه در طول مثلاً دو هفته چیزى حدود یک ساعت وقت خواب جلو بیفتد در این صورت صبحها راحت‏تر از خواب بلند مى‏شود و قهرا نماز هم زودتر خواهد خواند.
-راه کارهای تثبیت آموزه های دینی در کودکان به ویژه نماز
1- تداوم والدین در عمل به آموزه های دینی
2- تهیه امکانات :امکانات جذابی چون سجاده زیبا ،تسبیح ،چادر ، مقنعه ،قبله نما و…عامل تشویقی موثری در تثبیت آموزه های دینی در کو دکان است .
3- تمرین :امروزه تمرین در صنعت ،هنر ،ورزش و…نقش بسزایی ایفا می کند که عبادت و ارزش های دینی از این مقوله مستثنا نیست .
بیدار کردن کودک در سحر ماه مبارک رمضان ،اعطای صدقه از طریق وبا دست کو دکان و …نمونه هایی از این تمرینات هستند.
4-حضور در محافل مذهبی:شرکت در محافل مذهبی ایام رمضان ،محرم و صفر،دعای کمیل ،دعای ندبه و…سبب تثبیت آموزه های دینی می شود.
5-ارتباط با افراد و خانواده های متدین و مذهبی
6-الگو دهی مناسب که خود بهترین آموزش است .
7-تشویق و تحسین ، به شرط آنکه حالت مزد و پاداش به خود نگیرد. برای این کار بهتر است تشویق ها یشما اعم از مادی و معنوی (بوسیدن ،نوازش،توجه ،نگاه محبت آمیز و …)باشد .سعی کنید تشویق های مادی شما به صورت نامنظم باشد تا سبب تاجرانه شدن عبادت آنان نشود.
8-آموزش ارزش های دینی را با خاطره خوش برای کو دکان همراه سازید و از دادو فریاد و… در این زمیته بپرهیزید.
9- به دلیل عدم مقاومت روانی زیاد کو دکان القای ارزش های دینی ،تا حدود 6 سالگی به طور مستقیم ،ممکن است ؛اما بهتر است که از این سن به بعد از روش های غیر مستقیم مثل(داستان ،شعر ،شرح حال بزرگان ،فیلم ،کارتون و نمایشنامه ) استفاده کنید .
10- از سرزنش کردن او اجتناب کنید؛ زیرا هر چه سرزنش زیادتر شود آتش لجاجت شعله ورتر می گردد.
11- از امر و نهی و آمرانه برخورد کردن با او اجتناب شود؛ زیرا تمرد می کند و حاضر به زیر بار حرف دیگران رفتن نیست و این ویژگی دوران نوجوانی است.
12. با او رابطه دوستانه برقرار کنید خصوصا پدر سعی کند نه به عنوان پدر و رئیس خانواده بلکه به عنوان رفیق و دوست صمیمی با او ارتباط برقرار کند. در عین حال حریم های پدر و فرزندی را حفظ کند.
13. کارهای مثبت او را تشویق کنید.
14. نقاط ضعف او را به رخش نکشید.
15. به صورت غیر مستقیم دوستانی خوب برای او انتخاب کنید؛ یعنی با خانواده هایی معاشرت داشته باشید که فرزندان پسر همسن او داشته باشند و در عین حال افراد سالمی باشند.
16. از نظر عاطفی او را طرد نکنید؛ زیرا حتما به دام شیادان خواهد افتادیا دچار مشکلات عاطفی خواهد شد.
17. به نظرات او احترام بگذارید و در امور خانواده نظر او را هم جویا شوید.
18. هیچ گاه نگویید تو را به خاطر نماز نخواندن دوست نداریم؛ بلکه او را دوست بدارید اما در مقابل رفتارهای ناپسند او بگویید رفتار شما زیبنده شما نیست و ما این رفتار را دوست نداریم، اما خودت را دوست داریم.
در پایان لازم است که بدانید ارتباط کلامی ووضعیت ظاهری مناسب ،خوش خلقی و حوصله شما در تربیت و آموزش ارزش های دینی بسیار ضرورت دارد.
نکات مهم کلیدی:
1- وظیفه شناسی واهتمام شما به امور تربیتی ستودنی وقابل تقدیر وتشکر است.
2- تربیت فرایندی مستمر بوده واختصاص به مرحله وسن خاصی ندارد.
3- مهم ترین وموثرترین کانون تربیت فرزند خانواده است پس محیط تربیتی (خانواده) باید سالم وپاک باشد.
4- اطمینان داشته باشید با رعایت نکات تربیتی ، حتما فرزندی صالح را خواهیم داشت.
5- والدین باید با ساز و کارهای تربیتی آشنا بوده وآن ها را در این امر خطیر به کار ببندند.
6- آرامش واعتقاد والدین به کار خود ازفاکتورهای اساسی پرورش فرزند می باشد واز طرفی اضطراب وتردید اثرات سوء تربیتی را به دنبال خواهد داشت.
7- فرزندان خود را با مراکز ومحافل دینی واسلا می آشنا کرده واز ان ها بخواهید در این مجامع حضور پیدا کنند.
8-دوستان نقش کلیدی را در تربیت وشکل گیری شخصیت آن ها ایفا میکنند پس در انتخاب دوستان به فرزندان خود کمک کنید .
9- در مشکلات تربیتی از کارشناسان دینی بهره برده وبا انان درارتباط باشید.
10- انتظار یک مدل والگوی جامع را نداشته وفراموش نکنید که تربیت دارو نیست که با خوردن ان شخصی متخلق به آداب ورفتارهای دبنی واسلامی شود.
11- باز تکرار میکنم والدین اولین الگوهای فرزندان بوده وچشم وگوش فرزندان به حرکات وگفتار آنان است اگر چه در بیشتر مواقع ما متوجه این امر نیستیم.
12- کتاب های مرتبط با تربیت دینی واخلاقی را حتما مطالعه کنید.
13- یقینا ارتباط با اهل بیت (علیهم السلام) بیمه کننده فرزندان ما خواهد بود.
14- مسایل تربیتی دیربازده می باشد بنابراین صبر وحوصله از ارکان اصلی تربیت محسوب می شود.
15- والدین درامر تربیت باید هماهنگ بوده واز دوگانه گویی بپرهیزید.
16- در صورتی که فرزندان خود را از برخی مسایل غیر اخلاقی دور می کنید حتما عنصر جذاب دینی دیگری را جایگزین کنید.
17- امر ونهی به صورت مستقیم اثرات منفی را به همرا ه دارد پس برای توجه فرزندتان به یک مورد اشتباه به صورت غیر مستقیم پیامدهای آن را برشمارید.
18- سعی کنید آموزش ارزش ها با مو قعیت های گوناگون تناسب داشته باشد؛برای مثال از زمان هدیه دادن برای آموزش شکر و از زمان حضور در جنگل و دریا برای آموزش قدرت و عظمت خداوند استفاده نمایید.
19- اگردرامور تربیتی با مشکلی مواجه شدید به صورت جزیی وشفاف مکاتبه کرده تا ما راهکارهای مفید وعملیاتی را بیان کنیم.
در مورد تربیت فرزند به منابع زیر مراجعه نمایید:
1- تربیت کودک، ابراهیم امینی
2- راه تربیت، مجید رشید پور، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان
3- آشنایی با تعلیم و تربیت اسلامی، مجید رشید پور، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان
4- روانشناسی و تربیت کودکان و نوجوانان، دکتر غلامعلی افروز، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان
5- تربیت طبیعی در مقابل تربیت عاریه ای، عبدالعظیم کریمی، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان
6- والدین و مربیان مسؤول، رضا فرهادیان، انتشارات دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم
7- خانواده و دشواری های رفتاری کودکان، دکتر علی قائمی، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان
8- مجموعه کتاب های خانواده، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان
9- پرورش مذهبی کودکان، دکتر علی قائمی
10- آزادی کودک و حدود آن، دکتر علی قائمی
11- اصول و روشهای تربیت در اسلام ، احمدی ،سید احمد ، تهران : انتشارات انجمن اولیاء و مربیان ، 1373
12- اسلام و تعلیم و تربیت ،حجتی ، سید محمد باقر ، تهران : دفتر نشر فرهنگ اسلامی ،1368
13- گفتارهائی پیرامون اثرات پنهان تربیت آسیب زا ،کریمی ، عبدالعظیم ، تهران : انتشارات انجمن اولیاء و مربیان ، 1373
14- با تربیت مکتبی آشنا شویم ، مظلومی، رجبعلی ، تهران : انتشارات امیر کبیر، 1366
15-جایگاه پرورش حسِ دینی در تربیت کودکان نویسنده : محمد قمی فر