دفاع

نقش دفاعی زنان در تاریخ معاصر ایران

 

 

جنگ و زن :

 تاریخ معاصر ایران، شاهد گویایی برای حضور همه جانبه و فعالانه زنان مسلمان ایران، در صحنه های گوناگون دفاعی رزمی، سیاسی و اجتماعی می باشد. خصوصا هنگامی که احساس شود ارزش های اسلامی در معرض خطر قرار گرفته است دیگر هیچ نیرویی تاب مقاومت در برابر شور انقلابی زنان را ندارد.

با نگاهی کوتاه به شکل گیری نهضت مشروطه، در می یابیم هر جا که اعتراض و نارضایتی عموم مردم به صورت تجمع و تظاهرات و سر دادن شعار رخ داده است زنان نیز در کنار مردان حاضر بوده و دلیرانه از حقوق مردم جامعه دفاع می کردند. در دوران مشروطه، اعتصابات و اعتراضات عمومی مردم، به خصوص در تهران، تبریز، اصفهان، شیراز، رشت و مشهد، همواره شاهد حضور زنان در صحنه برای دفاع از ارزش های دینی و تقویت روحیة مردان بوده است. به هر حال دخالت و مشارکت زنان در نهضت های ملی و اسلامی از دیر باز تاکنون غیر قابل انکار می باشد. به طوری که دولتمردان و حکام وقت به نقش حساس و حیاتی زن پی برده بودند. آنان می دانستند که زنان با قیام خود، مردان را به میدان می کشانند و در صدد بر آمدند تا با نقشه هایی شوم زنان را از میدان مبارزه خارج سازند. تداوم این توطئه ها از زمان قاجار تا حکومت رضاخان منجر به بررسی راه هایی برای به انحراف کشاندن و مصرفی نمودن بانوان شد. برای سرکوبی قهر انقلابی یک ملت کافی است تا زنان آن ملت را از ایفای نقش اساسی و اصلی خویش باز داشته و از آنان افرادی تجمل گرا، خوشگذران و بی دین ساخت. دقیقا در همین راستا بود که سیل انبوه کتاب های داستان، شعر، نمایشنامه ها، مجلات و روزنامه ها با مضامین عشقی و موضوعات جنسی برای انحراف اذهان، به سوی خصوصا زنان جامعه، سرازیر شد. مراکز فحشا، قمارخانه ها، شراب فروشی ها و سینماها نیز به سهم خود سبب تقویت افکار منحرف را فراهم می آوردند. ولی هشیاری و بیداری زنان مسلمان ایران توطئه های شوم مزدوران استکبار را خنثی می ساخت.
در مسئله کشف حجاب، که با شکست کامل روبرو شد، اعتقاد راسخ و تزلزل ناپذیر زنان مسلمان به ثبوت رسید. زنان با حفظ حجاب خویش، حتی در زیر لگدهای عمال حکومت وقت، حاضر به واگذاری چادر نبودند و این مبارزه ای بود فراگیر علیه نابودی و فراموشی سنتهای اسلامی و حکایت از شعور بالای سیاسی مردم و زنان ایران می کرد. بدیهی است، که در یان میان بعضی از زنان، فریب مظاهر دروغین و پوچ فرهنگ های بیگانه و تبلیغات برای اشاعة آنها را خورده و تحت عناوین جعلی از قبیل تجددگرایی و پیشرفت در دام خود فراموشی و خدا فراموشی گرفتار آمدند. اما سخن ما، از زن ایرانی است. زن مسلمان ایرانی که شیفتة آداب و سنن اسلامی است و بارها با حضور محجوبانه خود در تظاهرات علیه رژیم های منحوس و سر سپرده، مشت محکمی بر دهان یاوه گویان زد. حضور زنان شیردل با اطفال در آغوش کشیده در مقابل مسلسل ها و تانکهای دژخیمان رژیم پهلوی موجد مردانگی و فداکاری ثبت نشده و مثال زدنی آنان در تاریخ معاصر می باشد. زنانی که بر علیة قضیة کشف حجاب دست به تظاهرات عظیمی زده و خواستار آزاد بودن در رفتار بر اساس اسلام بودند. همت و فداکاری زنان مجاهد، فعال و کارآمد بودن ایشان، ایستادگی در مقابل ستم با مشت های گره کرده، تحمل رنج ها و مصائب با وجود از دست دادن فرزند، شوهر و برادر دلالت بر جلوة نور قرآن و اسلام در قلوب آنها می کند و ایشان را در ردیف زنان بزرگ صدر اسلام قرار می دهد.
حضرت امام خمینی «ره» بنیان گزار کبیر انقلاب اسلامی ایران، در قسمتی از فرمایشات خویش در تجلیل از زنان می فرماید:
“من از شجاعت های زنان ایران ... احساس غرور می کنم. شما زنان دلیر در این پیروزی، پیشقدم بوده و هستید، شما مردان را تشجیع کردید. ما همگی مدیون شجاعت های شما، زنان شیردل هستیم.»(1)
از دیدگاه حضرت امام، قدرت مردان به هنگام نبرد، با دیدن مشارکت زنان در جنگ، دو چندان می گردد زیرا که اصولا مردان نسبت به زنان حساس بوده (2) و رفتار و گفتار زنان در ایجاد جنبش و حرکت در مردان تأثیر بسزایی دارد. اما اوج شجاعت، شکوه و ایثار زنان مسلمان ایرانی در جریان جنگ تحمیلی و دوران هشت سال دفاع مقدس مشاهده می گردد. پس از تجاوز دشمن بعثی به میهن اسلامی ما، در حالی که بسیاری از اهالی شهرهای مرزی، به سوی مناطق امن تر گریخته بودند، تعدادی از زنان و دختران جوان علیرغم همة احتمالات موجود مبنی بر اسارات، شکنجه، آزار و کشته شدن توسط متجاوزین، در شهرها با ارده ای استوار باقی ماندند و به دفاع از دین و میهن برخاستند. انجام خدمات پشتیبانی و امداد رسانی نیز به عهدة ایشان بود. مادران و همسران مؤمن و انقلابی به دلیل نداشتن درک درستی از شرایط موجود، با تشویق و ترغیب پسران، دختران و شوهران خویش، نیروی انسانی لازم برای دفاع از مرزهای میهن اسلامی را تأمین می نمودند. در ماه های آغازین جنگ، به دلیل فقدان امکانات لازم، و عدم سازمان دهی نیروها، رزمندگان اسلام نیاز شدیدی به حمایت و پشتیبانی داشتند. زنان با تلاشی وصف ناپذیر، در کار تدارکات و پشتیبانی فعالیت کرده و وجودشان در جای جای جبهه های نبرد حق علیه باطل چه در نقش یک رزمندة مسلمان و چه به عنوان امدادگر و یا کسی که در کار تهیه و جمع آوری کمک های مردمی بود، اسباب دلگرمی رزمندگان و ملت ایران را فراهم می آورد. از طرفی حضور خانواده ها و خصوصا زنان در شهر و رفت و آمد آنها در شرایط جنگی نشان می داد که هنوز زندگی جریان داشته و اراده های پولادین زنان با واژة تسلیم شکست هیچ آشنایی ندارد.
آنها که شب و روزشان را در راه کمک و یاری رساندن به رزمندگان اسلام سپری می کردند، و سر از پا نمی شناختند.
کدام رزمنده ای با دیدن این مناظر، متأثر نگشته و روحیه و عزمش تقویت و راسخ نمی گردد. غیرت مردان اجازه نمی دهد تا در مقابل دیدگان آنها، زنان شان را به اسارت و بندگی گرفته و مورد اذیت و آزار قرار دهند. به درستی که زنان پی به اهمیت نقش خود برده و با ظرافت هر چه تمام تر به ایفای آن پرداختند. در همین رابطه حضرت امام «ره» فرمود:
“زن ها هستند که ملت ها را تقویت می کنند، شجاع می کنند ...“(1)
نقش زنان در دفاع از ارزش های اسلامی و ملی بسیار حائز اهمیت می باشد. این دفاع متعلق به مناطق خاصی نیست. چه در داخل شهرها باشد، چه در جبهه های نبرد، چه مبارزة مستقیم باشد چه یاری رساندن به رزمندگان، تقویت روحیة ایشان و پرستاری از آنها. زیرا دفاع در نفس خود نوعی مبارزه محسوب می گردد. مجددا به فرمایشات حضرت امام استناد می کنیم: “ شما بانوان در پشت جبهه آن فعالیتی را می کنید، که آن سلحشوران در جبهه ها ... “(1)
یعنی مبارزة زنان در پشت جبهه ها، برابر است با مبارزة مسلحانة مردان در خطوط مقدم جبهه و جنگ. پس از انقلاب اسلامی شاهد حضور جدی تر زنان در صحنة دفاع می باشیم. همان طور که می دانیم به دنبال فرامین حضرت امام «ره» که ناشی از ژرف اندیشی و بینش عمیق ایشان بود سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، به منظور دفاع از مرزهای میهن اسلامی، کمیتة انقلاب اسلامی برای حفظ امنیت داخلی و بسیج مستضعفین به جهت داشتن آمادگی لازم دفاعی در امور غیر مترقبه و بهره برداری از نیروهای مردمی در صورت لزوم، تشکیل گردیدند. عضویت فعال زنان در هر یک از این نهادهای مقدس و انجام وظیفه در راستای مأموریت های محوله، بیانگر سهم مؤثر آنان در حفاظت از انقلاب و دفاع از دستاوردهای انقلاب می باشد. ضمن این که بسیج خواهران همزمان با تشکیل بسیج به منظور جذب، سازمان دهی و آموزش زنان داوطلب در سال 1358 بنیان نهاده شد. آموزش نظامی خواهران بسیجی یکی از وظایف مهم بسیج خواهران بود که به طور جدی و فراگیر از سال 64 آغاز و در سراسر کشور به مورد اجرا گذاشته شد. در میان شهدای جنگ تحمیلی به پاسداران و بسیجیان زن شهید نیز بر می خوریم.
1- نقش زنان در دفاع، مرکز مطالعات و پژوهش های نیروی مقاومت بسیج، ص 28
2- همان منبع، صفحة 29
1- همان منبع صفحه 28
1- همان منبع صفحه 29.
-وظیفه ما:
«حفصه» از پیامبر پرسید: «اگر زنی پوششی که خود را بپوشاند نداشته باشد آیا مانعی دارد که از منزل بیرون نیاید و در امور خیر اسلامی شرکت نکند؟» جواب شنید که «نه! دوستش باید او را از لباس های خود بپوشاند، آنگاه در کارهای خیر و در دعوت مؤمنان حاضر شود.»
میزان اهمیت و لزوم حضور زن در جامعه تا به این حد است. وظیفه دارد حتی اگر پوشش نداشته باشد قرض کند و به میدان آید. این نقل قول عینی و واقعی کامل ترین و قاطع ترین دلیل بر وجود وظیفة زن در اجتماع است. زنان صدر اسلام با این حضور تاریخ ساز به همة بانوان نسلهای پی در پی تا قیام امام عصر (عج) درس زندگی در این دنیا را داده اند. این الگوی اسلام برای زن است؛ نه خانه نشینی و محدود شدن به چارچوبة آن و اکتفا به عبادتی در انزوا، عبادتی بی اثر.
اما تبلیغ و فرهنگ رایج، حتی در عصر حاضر نیز در صدد تحریف این موقعیت و نادیده گرفتن اهمیت ها و زیبائی های حضور زن است. در عالم ادبیات و هنر و در عرصة اجتماع، زن واقعی صدر اسلام معرفی نشده است. مگر دیگر صحابه چه می کردند؟ این چنین نبود که از آنها کتاب ها و تحقیقات عمیق به جا مانده باشد بلکه از هر کدام چند حدیث و گاهی فقط یک حدیث نقل شده است. در صدر اسلام چند مرد مثل این زنان که در حضور معاویه به او دشنام دادند داشیتم؟ تعداد آنها محدود بود اما در مورد زنان تبلیغ کافی و مناسب انجام نشده است. دربارة زنان شاخصی که در شرایط جهالت و تعصب های افراطی قومی، اسلام آوردند و علی رغم شکنجه های فراوان ثابت قدم ماندند و خانواده و قوم خود را به اسلام دعوت کردند. آنها که فرزندان و همسران خود را از لحاظ فرهنگی و روحی ساخته و به نبرد با مشرکین و کفار فرستادند و چندین شهید تقدیم اسلام کردند، آنها که دلیرانه پا به پای مردان در جبهه ها حاضر شدند، با وجودی که هیچ تکلیفی نداشته و داوطلبانه به جبهه می رفتند. یا در مورد زنانی که مورد مشورت فرماندهان و حتی شخص خدا قرار می گرفتد و رهنمودهای مناسب می دادند، تا چه اندازه در رسانه های گروهی، ادبیات و زمینه های مختلف هنری صحبت و کارشده است؟ متأسفانه یا هیچ یا بسیار اندک.

«ام سلمه» همسر بزرگوار پیامبر اسلام جدای از تمام فضایل اخلاقی در مواقعی یک مشاور توانا و اندیمشند بود. روزی، که پیامبر خشمگین به خانه آمدند، ام سلمه علت را جویا شد. پیامبر فرمودند: «مسلمانان هلاک شدند! به آنها دستور دادم سرها را بتراشند و قربانی کنند ولی نافرمانی کردند. ام سلمه گفت: شما زیاد اصرار نکنید. تحمل این صلح (حدیبیه) برای آنها که در آرزوی فتح و پیروزی بوده اند دشوار است. شما برخیزید و بدون این که با کسی سخن بگویید بیرون رفته و قربانی کنید، و سر خود را بتراشید. پیامبر به پیشنهاد او چنین کرد. مسلمانان که این منظره را دیدند برخاستند و به دستور پیامبر عمل کردند.»
در نمونه ای دیگر، قدرت تدبیر و مدیریت زن را می بینیم. حجاج بن یوسف مکه را هفت ماه محاصره کرد، در نتیجه مسلمانان، عبدالله پسر «اسماء بنت النطاقین» را تنها گذاشتند و جز اندکی با وی نماندند. عبدالله نزد مادر خود رفت و گفت تصمیم گرفته خود را تسلیم کند چرا که با این کار در انظار آنان محترم می شود و نظرات او را می پذیرند. «اسماء» در مقابل گفت: «اگر تو در راهی که پیش گرفته ای تردید نداری و یقین داری که راه حق و حقیقت همین است که اختیار کرده و مردم را به آن دعوت می کنی، پس نگرانی برای چه و تردید چرا؟ مقاومت کن، استوار باش، خود را مقهور بنی امیه مساز، مطیع و خدمتگزار آنها مباش و از مرگ هراسی به دل راه مده. و اگر منظور تو دنیا و شهرت، مقام و ریاست بوده پس بنده ای هستی که پاره ای از بندگان خدا را به کشتن دادی و حالا خودت تسلیم می شوی. اگر برای خود عذر بیاوری و بگویی چون یاور و پشتیبان ندارم و تنها مانده ام و مجبورم خودم را تسلیم کنم، بدان که این عذر بدتر از گناه و کاری همپایة عمل بردگان است نه آزادگان. مگر تا کی در این دنیا زنده خواهی ماند؟ مگر قصد تصاحب و تملک دنیا را داری؟ یکی از همین روزها پیک مرگ سراغ تو خواهد آمد و بی اختیار ترا خواهد برد و فقط دو چیز از تو باقی می ماند، خوبی و بدی. پس چه بهتر که با نام نیک و افتخار و سرخ رویی این سفر را به اتمام رسانی و چشم از لذایذ دنیای ناپایدار بپوشی.»
عبدالله تحت تأثیر این رهنمودها تصمیم خود را عوض کرد و تدبیری اندیشید پس از مدتی اوضاع به نفع او تغییر کرد و در مقابل دشمن در موضع قدرت قرار گرفت.
شایسته است که نهادهای فرهنگی و هنری و از همه مهمتر صدا و سیمای جمهوری اسلامی بیش از پیش در زمینة معرفی این الگوها فعالیت نمایند. ما این افکار و سخنان را میان نسلی که انتخاب خود را انجام داده و اکنون در آستانة میانسالی و بالاتر از آن است تکرار می کنیم، آن هم به شیوه هایی کهنه. در حقیقت ما کتابها را دست به دست یکدیگر می دهیم و با تکیه بر اعتقادات و افکار به حق خود توقع داریم جوانان ما بدون چون و چرا همة مسائل را قبول کنند. در حالی که این تفکر نه از لحاظ منطقی و عقلی، نه از لحاظ روان شناسی جامعه شناسی، کاربرد ندارد و عملی نیست. نتیجة ضعفها و کم کاریهای فرهنگی – عقیدتی ما در جامعة امروزی به وضوح آشکار است. از آن جا که زنان شاخص صدر اسلام و پس از آن شاخص مسلمان تاریخ مملکت خودمان و در حال حاضر زنان ایثارگر و دلاور انقلاب به گونه ای مطلوب و جذاب و با شیوه ای مناسب به قشر جوان و نوجوان معرفی شده اند، الگوهای برخی دختران جامعة امروز ما، قدیسین و پاکان تاریخ گذشته و معاصر نیستند. آنها در آرزوی برگشت زمان و زندگی در عصر ارزش ها و ظواهر شاهنشاهی یا مهاجرت از کشور بسر می برند. بیان تکراری مطالب خشک و تکه به موعظه ها و سخنرانی ها، همیشه چاره ساز نخواهد بود. هنرمندان کشور می توانند با احساس مسئولیت بیشتری در این مورد به فعالیت پرداخته و زمینة خلق آثار هنری مفیدی را فراهم آورند.
منبع : تبیان