زنان و وشهادت

زنان، ایثار و شهادت در دوره معاصر

 

 

  فعالیت زنان در عرصه های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه اسلامی، از صدر اسلام تا کنون از واقعیت های غیر قابل انکار تاریخ اسلام و ایران است.هر چند اسلام با حضور زنان در جنگ ها به عنوان رزمنده مخالف است ، اما در مواردی که این اقدام به منظور دفاع از جان خویش یا دفاع از وجود مبارک پیامبر (ص) انجام شده،مخالفتی ابراز نشده است. از همان صدر اسلام، زنان شهادت طلب و ایثارگر حتی

در بحرانی ترین شرایط از بذل جان و فداکاری در راه اسلام دریغ نداشتند . حماسه پر شور کربلا و ایثارگری های زینب (س) و دیگر زنان چون مادر وهب (دختر عبد،از بنی کلب،همسر عبدالله بن عمیر کلبی) جلوه ای از روح شهادت طلبی در زنان مسلمان است . از این رو زنان ایران اسلامی چه در مشروطه و چه در انقلاب اسلامی و چه جنگ تحمیلی، با الگو پذیری از حضرت زینب (س) همواره در کنار مردان خود وگاهی جلوتر از آنان، از آزمون صبرو استقامت و ایثار و شهادت طلبی، سر بلند بیرون آمده اند .

مقدمه :
 مبارزه علیه دشمنان و حفاظت از خانه ،خانواده،وطن و دفاع از عقیده امری ذاتی و فطری است که در نهاد بشر به ودیعه گذاشته شده است .ایثار و شهادت طلبی یکی از آموزه های اصیل اسلامی است،از این رو بدون شناخت فرهنگ ایثار و شهادت در اسلام نمی توان درک درستی از نمودهای بارز آن در جامعه اسلامی ایران معاصر پیدا کرد .
در اسلام جهاد در راه عقیده و ایمان و وطن از ارزشی والا برخوردار است و کسی که در این راه کشته شود در شمار شهیدان است .هرچند همواره بر جنبه های عاطفی و احساسی زنان تاکید و سعی شده که زنان را ضعیف و بدون قدرت تصمیم گیری جلوه داده شود، لیکن در فرهنگ و جامعه اسلامی الگو ها و نمونه های فراوانی از ایثار و شهادت طلبی زنان در عرصه های مختلف به چشم م ی خورد .از این رو به همراه اسلام پذیری ایرانیان این فرهنگ و روحیه شادت طلبی نیز برای آنها درونی و ما در طول تاریخ چند صدساله ایران اسلامی شاهد نمونه های بیشمار ایثار و شهادت طلبی زنان در راه اسلام و ایران هستیم . 

بیان مساله
 

در تاریخ مکتوب بشری همواره مردان قهرمانان و نقش آفرینان حوادث تاریخی بوده اند.لذابه نقش آفرینی زنان کمتر پرداخته شده است.دلیل این امر می تواند تفکر مرد سالارانه حاکم بر جوامع بشری باشد.فرهنگ غنی اسلامی از این امر مستثنی است.چرا که در طول تاریخ اسلامی زنان بسیاری را در بطن حوادث می بینیم.از صدر اسلام در عرصه نمونه بارز این « س» های مختلف ،شاهد حضور برجسته زنان هستیم .حضرت خدیجه حضور است.این زنان با تکیه بر فرهنگ غنی اسلامی که در آن تنها عامل برتری تقوا است،خود را موظف به حضور در عرصه های مختلف سیاسی ،اجتماعی... دانستند.
مساله این است که مراد از ایثار در فرهنگ اسلامی چیست؟ مفهوم ایثار در فرهنگ اسلامی این است که انسان چیزی را که به او تعلق دارد در راستای تحقق بخشیدن به هدفی یا اجرای تکلیفی به دیگران ببخشد.شهادت طلبی حد اعلای ایثار ،همان بذل جان است .
مساله دیگر این است که مصادیق ایثار چیست؟این مساله را با نگاهی به تاریخ معاصر ایران در سه برهه مشروطه،انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی بررسی خواهیم کرد .محور بحث در این مختصر ایثار زنان در این سه برهه است .ایثار و شهادت طلبی زنان در این دوره به دو شکل مستقیم و غیر مستقیم است.در شکل مستقیم آن زنان ایثارگر در جلسات سیاسی،تظاهرات ها،پخش اعلامیه ،فعالیت مسلحانه و تحمل اسارت و شکنجه ... حضور فعال داشتند .در شکل غیر مستقیم آنها با پرورش فرزندان صالح و فرستادن آنها به جنگ،ترغیب همسران خود به مبارزه در راه وطن،اداره منزل و تحمل سختی های ناشی از فقدان همسر نمود کامل مصادیق ایثار شدند.حال به این مساله بپردازیم که چه نیرویی و چه اعتقادی باعث می شود که یک شخص حتی عزیزترین دارایی خود که همان جان است را فدای چیزی یا کسی دیگر کند؟پشتوانه این اعمال ایثارگرانه آموزه ها و اعتقادات اسلامی است در سایه این تعالیم، من شخصی در تقابل با ما جمعی به فراموشی سپرده می شود و مصلحت عام جانشین منفعت شخص می شود. 
معنای لغوی ایثار: ایثار مصدر باب "افعال"و از ریشه اَثَر است و اَثَر به معنای هر چیزی را بدست آوردن و دریافتن چیزی است که ما را به وجود آن راهنمایی می کند. بر این اساس،وقتی از کلمه ی ایثار استفاده می شود مانند سایر مصدرهای باب افعال چنین معنایی از آن استنباط می شود: »اینکه باب "افعال" برای قیام فعل است و نسبتش اول به فاعل داده می شود 
در سه کتاب مشهور لغت ایثار از نظر لغوی چنین تعریف شده است: ایثاراثبات برتری و مقدم داشتن آن چیزی است که در انتخاب و اختیار کردنش بردیگران زیادی است و اینکه ایثار دیگران را بر خود مقدم داشتن است 
معنای اصطلاحی ایثار: ایثار در اصطلاح نهایت بخشش و گذشت و برگزیدن غیر بر خود است، یعنی به رغم نیاز به چیزی ، دیگران را بر خود بدان چیز مقدم داشتن است. 
همچنین در دروس اخلاق اسلامی ایثار چنین تعریف شده است» بالاترین درجه سخاوت ، آنکه شخصی به چیزی محتاج است ، ولی آن را به دیگری می بخشد یعنی از خودگذشتگی، که به آن ایثار می گویند.« 

فرهنگ ایثار و شهادت طلبی در اسلام
 

ازهمان زمانی ، که بذرهای ایمان در جان مسلمانان ریخته شد ، همه اقشار جامعه در مبارزه با ظلم کوشیدند. این حضور و بذل جان و شهادت طلبی منحصر به مردان نبود و درهرعرصه ای که زنان ایثاگر و شهادت طلب حضور یافتند با ایثار هر چه تمام تر، حتی الگوی مردان شدند. 
روح شهادت طلبی و ایثار برگرفته از اندیشه اسلامی است .در اندیشه اسلامی کسانی که در راه اسلام و وطن کشته شوند،در شمار شهیدان اند.البته این بدان معنا نیست که در آیین اسلام جان انسان ارزش ندارد،اتفاقا برعکس،اسلام بیان می دارد که ارزش جان یک انسان برابر با تمام بشریت است ،انسان ایثارگر جان خود را فدای ارزشی والاتر که همان رضای خداست می کند. شواهد تاریخی فراوانی از حضور زنان، چه در معرکه های نبرد و چه در عرصه های مختلف جامعه اسلامی داریم که در ذیل به برخی از آنها خواهیم پرداخت. 
"ام نسان " یکی از زنانی است که با شجاعت هر چه تمام تر و روحی سرشار از شهادت طلبی با اجازه پیامبر به سوی خیبر روانه می شود و با مداوای مجروحین جنگ ، آنچه در توان دارد را در راه اسلام و پیشبرد اهداف آن ایثار می کند )واقدی ، محمد بن عمر، المغازی ، جلد 2،ص( 687 مقام و منزلت نیز مانع ایثارگری های این زنان نیست .مصداق این مدعا فاطمه زهرا ) س)است که همراه 14زن دیگر در نبرد احد حضورمی یابد، و به مداوای مجروحین و رساندن آب و آذوغه به رزمندگان می پردازد.
"صفیه" دختر عبدالمطلب می گوید: در جنگ احزاب زیر رگبار سنگ و تیر بودیم ، یک یهودی به سوی ما آمد. من شمشیر حسان بن ثابت را برداشتم و گردن یهودی را زدم، ؛ طوری که سرش به سمت گروهی پرتاب شد 
از دیگرزنان شهادت طلب که با حضور در جنگ همراه پیامبر، با از جان گذشتگی به سربازان اسلام خدمت کرده است "ام عطیه " است، ایشان بیان می دارد که در هفت جنگ همراه پیامبر (ص) بودم. دراین جنگها ، تدارکات ایشان را نگهداری می کردم، برای ایشان غذا درست می کردم و مجروحین را مداوا کرده و از مریض ها پرستاری می کردم (امین، اعیان الشیعه ،ج، 3،ص 842 )دراین دوره حضور دو زن شجاع و نترس ،که باکی از شهادت و ایثار در راه اسلام ندارند به چشم می خورد، یکی" ام حارث انصاری " است، که هنگامی شوهر خود می خواهد از معرکه بگریزد ، لگام شتر او را می گیرد و به فرار او اعتراض می کند و نشان می دهد که بذل جان و دفاع از اسلام و آرمان های آن زن و مرد نمی شناسد.
"ام عماره " دیگر زن شهادت طلب است. فداکاری این زن را در جنگ احد می بینیم . زمانی که مردان می گریزند و تنها افراد معدودی به دفاع از پیامبر می ایستند، او یکی از آنها بود. وی که برای آب دادن به رزمندگان به جبهه جنگ آمده بود هنگامی که چنین می بیند مشک را می اندازد و سلاح برمی گیرد و با هر وسیله ممکن دشمن را از پیامبر )ص(دور می سازد، ام عماره در این نبرد جراحات بسیار برداشت ،به طوری که درمان این جراحات یک سال به طول انجامیداو درغزوه های بنی قریظه ، خیبر و حنین نیز شرکت کرد . شجاعت و دلاوری او در حنین کمتر از احد نبود، خود او نقل می کند که» در حنین مردم از هر سو می گریختند و من و چهار زن دیگر می جنگیدیم. مردی از هوازن را دیدم که پرچم جنگ را حمل می کند و سوار بر شتر به دنبال مسلمانان می تازد. شترش را پی کردم، او به زمین افتاد و من بر پشتش نشستم پی در پی او را زدم تا از پا درآمد و شمشیرش را برداشتم ".« ام عماره " پس از وفات پیامبر نیز در جهاد مسلمانان شرکت کرد چنانکه در جنگ یمامه به سختی جنگید و یک دست او قطع شد
این جانبازی ها و جانفشانی ها پشتوانه فرهنگی قوی ای می خواهد .پشتوانه این قسم حرکات آموزه های اسلامی است.ایثار و شهادت طلبی از متعلقات این آموزه ها است . به همین دلیل است که به موازات پیشرفت اسلام و در بطن آن بالیده است. 
جلوه ای دیگر از ایثارگری های زنان در حماسه عاشورا نمود پیدا می کند، حماسه عاشورا را زنان و مردانی ساختند که مرگ سرخ و شهادت را بر زندگی ذلت بار ترجیح دادند تا گلواژه آزادی و آزادگی همواره در تاریخ سبز بماند.در این حماسه خونین بیشتربه نقش آفرینی مردان و یارانی که در رکاب حضرت به فوز عظیم شهادت نایل شدند توجه شده است و نقش زنان و ایثار آنان کمتر مورد توجه بوده است .یکی از اسوه های است. درجه صبر و فداکاری زینب (س) در حماسه کربلا ایثار حضرت زینب)س( ستودنی است. از آنجا که در این مختصر مجال بیان وجود آن نورانی نیست، به دیگر زنان و ایثارو شهادت طلبی آنها خواهیم پرداخت. 
مادروهمسر وهب(همسرعبدالله بن عمیر کلبی) ، از اسوه های ایثار و شهادت طلبی و نهایت توجه و ارادت به مقام ولایت است . در روز عاشورا مادر وهب مکرراً به فرزند یادآور می شود که به جای شیری که به تو دادم، دلم می خواهد جانت را در طبق اخلاص بگذاری و در خدمت امام علیه السلام تا سر حد شهادت با دشمن بجنگی، وهب در روز عاشورا در حالی که در اثر ضربت های شمشیر خون از بدنش می چکید، نزد مادر آمد و گفت، آیا کنون از من راضی هستی؟ مادر گفت از تو خوشنود نخواهم شد تا پیشاپ یش امام به شهادت برسی، وهب به میدان تاخت و پس از چندی به شهادت رسید . دشمن که می خواست روحیه مادر وهب را تضعیف کند سر وهب را برای او فرستاد ولی مادر وهب سر را به سوی دشمن پرتاب کرد و گفت سری را که برای دوست داده ایم پس نمی گیریم، ایثار فراتر از این که، زنی جگرگوشه اش را فدای اسلام و امام مسلمین کند و خشنود و شاد از هدیه ای که به درگاه باری تعالی عرضه کرده است. همسر وهب نیز در حالی که بر بالین شوهرش بود به شهادت رسید.
"ام البنین" یکی از همسران باکمال امام علی (ع) است .وی مادر چهار شهید کربلا، حضرت عباس (ع) ، عبدالله ، جعفر ، عثمان، است . وقتی خبر شهادت فرزندان خود را شنید، گفت شنیده ام بر سر عباس عمود آهنی زدند و دستانش را بریدند . اگردست دربدن پسرم بود چه کسی می توانست با او بجنگد، وی بلافاصله جویای احوال امام حسین (ع)می شود و می گوید:" از امام حسین (ع) مرا خبر بده، فرزندانم و همه آنچه زیرآسمان کبود است فدای حسین)ع (باد". وقتی خبر شهادت امام حسین)ع (را شنید ناله اش بلند شد و گفت رگهای دلم را پاره کردی. این علاقه او به امام حسین، نشان کمال معنویت اوست .وی آن همه ایثار را درراه مقام رهبری فراموش کرده و تنها ازرهبرسخن به میان برد 
به این ترتیب مادر چهار شهید، که تنها ثمره عمر او و میوه قلب او بودند از شهامت ، شجاعت و حمایت از رهبر سخن می گوید و خالصانه فریاد می زند: فرزندانم و همه آنچه زیر آسمان کبود است، فدای امام حسین (ع) باد!

زنان ایثارگر و شهادت طلب در انقلاب مشروطه
 

در مراحل ابتدایی انقلاب مشروطه (اواخر دهه 1270 - اوایل دهه 1280 ) زنان بیشتر تحت تأثیر روحانیون بودند. به دلیل حمایت آنان از مشروطیت، از خانه هایشان بیرون آمدند وتظاهرات و رفتارهای دیگری که غیر زنانه تلقی می شد شرکت می کردند، مانند» جریان شورش نان. «کم کم حرکت زنان بیشتر شد و استقلال بیشتری یافت. آنها انجمن ها و دورهای خصوصی بر پا می کردند. آگاهی اجتماعی و فعالیت غیر خانگی شان بالاترمی رفت. برخی از انجمن ها وسازمان های مخفی زنان، با ازجان گذشتگی و ایثار به نبردهای مسلحانه دست می زدند، برای مثال در مبارزه ای مسلحانه بین موافقان و مخالفان مشروطه درآذربایجان ،جسد 20 زن درلباس مردانه یافت شده است 
زنان ایثارگر و شهادت طلب این مرز و بوم، در هر زمان که احساس کردند، منافع ملی و دین و عقیده آنها در خطراست، با شجاعت هر چه تمام تر حضور یافتند. نمونه بارزاین حضور در جریان پخش شایعه درباره نمایندگان مجلس که خواسته های روس ها را پذیرفته اند، می بینیم که 300 زن ایثارگر و شهادت طلب با تپانچه به مجلس رفتند تا آنها ، را مجبور به حراست از آزادی و تمامیت ارضی کشور نمایند
از جان گذشتگی و فداکارهای این زنان بدون چشم داشت مادی و به دست آوردن پست ومقامی بوده است .این اقدامات به دور از ریا و حد اعلای ایثار بوده است. شاهد این مدعا حضور زنان بسیار در مبارزات با لباس مردانه، بدون اینکه کسی آنها را بشناسد است، نمونه ای از این حضور بی ریا و ایثارگرانه را در جریان سربازی که به شدت زخمی است و از اینکه درمان شود امتناع دارد می بینیم . همچنین در جریان یکی از مبارزهای آذربایجان پس از یافتن اجساد یک گروه 20 نفره ازسربازان مشروطه خواه، مشخص شد که تمامی آنها زن بودند 
نکته جالب توجه در این رفتار زنان ایثار گر این است که نمی خواهند شناخته شوند.این مساله معلول دو علت می تواند باشد :نخست اینکه فضای فرهنگی جام عه در آن زمان و حتی امروز پذیرای چنین رفتاری نبود.این هرگز بدان معنا نیست که این زنان ایثارگر کار خلافی انجام داده اند.هدف از بیان این نکته این است که میزان فشاری که می توانست از طرف عامه متوجه چنین زنانی باشد را درک کنیم.درد اسارت و شکنجه ها را نیز بر آن اضافه کنیم. 
دوم اینکه این زنان تنها برای پیشبرد اهداف انقلاب دست به چنین عملیات های مسلحانه می زدند نه برای حذب یا انجمن خاصی.از سران مشروطه نیز توقع پست ومقامی نداشتند.دلیل این مدعا این است که هیچ سند و مدرکی مبنی بر درخواست پست و مقام یا چیز دیگری از طرف این زنان وجود ندارد. 
حضور زنان ایثارگر و شهادت طلبی آنان در پیشبرد آرمانهای اسلام و مسلمین بسیار چشمگیر بوده است، به طوری که حتی درحراست و حفاظت از جان علما نیز، نقش محافظ آن بزرگواران را در جریان سخنرانی ها ایفا می کنند و حتی زنانی چون همسر حیدرخان تبریزی با چماق هایی که زیر چادر پنهان می ساختند ، وظیفه برقراری نظم را در سخنرانی ها بر عهده داشتند 
علاوه بر زنان مبارز تبریز، زنانی از گیلان و کردستان در جریان مبارزات مشروطه حضور داشته اند.سن و سال و ناتوانی جسمی نیز مانع انجام فعالیت های ایثار گرانه آنها نبود.به طوری که درجریان مبارزات پیرزن شصت و هفتاد ساله و دختر سیزده و چهارده ساله هم به چشم می خورد. همچنین زنان کشاورز روستاهای آذربایجان هم در حالی که نوزادان خود را بر پشت بسته بودند ، اسلحه برداشتند و دوش به دوش مردان جنگیدند.
شجاعت و جسارت این زنان شهادت طلب و ایثارگر چنان بود که زمانی که مجلس توسط محمد علی شاه قاجار به توپ بسته می شود و مردان جرأت نمی کنند اجساد مبارزان را بردارند و به خاک بسپارند ، این مهم را زنان انجام می دهند . 
حضور زنان ایثارگر در جریان مبارزات مشروطه چنان بود که حتی پاولویچ با تعجب بیان می دارد که یکی ازسنگرهای تبریزرا زنان چادر به سراداره می کردند .  شهادت طلبی و از جان گذشتگی زنان مسلمان ایران ، چنان عین الدوله را ترسانده بود ، که برای کنترل اوضاع دستورداد ، از بیرون آمدن زنان جلوگیری کنند، از این رو هرکس از ایشان را می دیدند دستگیر می کردند.به همین دلیل و همان گونه که حاج سیاح نوشته است» : در زندان های دولتی از زنان مبارز کم نبود « با این وصف اقدام عین الدوله فایده زیادی نبخشید ، زیرا هنگامی که علما و مردم در شاه عبدالعظیم بست نشستند، زنان بسیاری کفن پوشیده، ضمن سینه زنی و نوحه سرایی به بازار آمدند و علی رغم مخالفت و تلاش دولتی ها بازار را تعطیل کردند . 
زنان ، علاوه بر ایثار جان درطول این دوره با ایثار مال و فعالیت های غیر قهرآمیز دیگر در راه مبارزه با ظلم و استکبار قدم های استواری برداشتند ، نمونه آن فروخت ن جواهرات خود و خریدن سهام در جریان تأسیس بانک ملی از دولت بود.این اقدام به این دلیل انجام شد که محتاج وام از اجنبی ها نباشند نکته جالب دیگر دررفتار این زنان آن بود که علی رغم آنکه در آن موقع،هیچ خانواده ای نبود که عزیزی را ازدست نداده باشد ودرغم آن داغدار نباشد، ولی هیچ زنی برای مرگ پدر، شوهر، برادر، و فرزند خود نمی گریست تا دشمن از غم و ناله های آنان خرسند نشود البته نقش زنان دشتستانی در این اندازه پایان نیافت ، بلکه شجاعت آنان در جنگ با انگلیسی ها و صبرشان در مصیبت از دست دادن خویشان و نزدیکان ، موجی ازعشق به وطن و دین را در مردان آن دیار پدید آورد. به طوری که مردان دلاور بوشهری با شبیخون های گاه و بی گاه ، هرگز نگذاشتند که دشمن در خطه جنوب احساس امنیت کند 
زنان ایرانی در این برهه از تاریخ کشورمان ثابت کردند که داشتن شعور سیاسی منحصر به تحصیل کرده ها نیست.آنان در سایه تعالیم ناب اسلام آگاهتر از به اصطلاح روشنفکران فرنگ رفته مصالح منافع کشور را درک می کردند.در راستای حفظ منافع کشور حتی از ایثار جان دریغ نداشتند. 

ایثارگری زنان و نقش آن در پیروزی انقلاب اسلامی
 

بر هیچ کس پوشیده نیست که زنان ایثارگر و شهادت طلب ایران ، نقش بسیار مهمی در پیروزی انقلاب اسلامی داشتند. حقیقتاً در مواردی نقش سنگین تر و مؤثرتری نسبت به مردان در جریان مبارزه ایفا کردند،.اهمیت بیشتر این موضوع زمانی آشکار می شود که می بینیم، زنان نه تنها در برخی موارد در صحنه مبارزه حضور جدی و فعال داشته ودر خط مقدم بودند،بلکه مشوق اصلی مردان وهمسران خویش برای شرکت در مبارزه به حساب می آمدند مصداق دیگر ایثار آنان تربیت فرزندان صالح برای ادامه راه و آینده نهضت اسلامی بود.این نقش از اهمیت ویژه ای برخوردار است ،شواهد نشان می دهد که زنان مسلمان در شهرهای مختلف ، جلسات سیاسی دایر می کردند،همچنین در تظاهرات خیابانی به همراه فرزندان خردسال خود شرکت می کردند 
روشن است که هیچ کس آنها را مجبور به انجام چنین کارهایی نکرده است .در هیچ قانونی نوشته نشده است که زنان ایرانی مجبورند حتی اگر کودک خرد سال دارند در تظاهرات علیه رژیم پهلوی شرکت کنندوبه مبارزات مسلحانه بپردازند. تنها مسبب این ایثار گری ها،عشق به اسلام وطن و حراست و حفاظت از آن است . امام خمینی (ره) حضورزنان شهادت طلب و ایثارگررا در تظاهرات و ایستادگی های آنها در مقابل توپ و مسلسل را برخاسته از ایمان دانسته و صریحاً اعلام کردند که خانم ها از شهادت نمی هراسند  به تعبیر امام خمینی (ره) جرأت و شجاعت زنان ایران مانند یک معجزه بود  حضور گسترده زنان در واقعه 17 شهریور که 650 تن از آنان در میدان شهدا به شهادت رسیدند ، میزان شهادت طلبی و ایثار زنان این مرز وبوم را نشان می دهد 
دستگیری زنان مبارز و شکنجه کردن آنها از سوی ساواک، نشانگر الگو پذیری زنان ایران از حضرت زینب (س) است ، مدارک واسناد نشان می دهد که ساواک در شکنجه کردن مبارزین هیچ تفاوتی میان زن و مرد قایل نبود. عده ای از مبارزین تا آخرین لحظه زیر شکنجه مقاومت کرده و حتی از گفتن نام حقیقی خویش خودداری می کردند  بسیاری از بانوان دستگیر شده، زیر شکنجه ساواک به ، شهادت می رسیدند. مهم ترین و برجسته ترین اصل که روند پیروزی انقلاب را تسریع می کرد، نقش شهادت طلبی زنان ایران و ترویج فرهنگ آن در میان جامعه بود . امام خمینی (ره) شهادت طلبی را تحول عظیم به شمار آورده و تأکید نمودند که شهادت طلبی بالاتر از اصل مبارزه است.زنان ایران نبرد علیه رژیم طاغوت را به "جهاد مقدس" تعبیر کرده و آن را جزئی از وظایف دینی خود به شمار می آورند . 
زنان با ذکر این نکته که شهادت اجر اخروی دارد، یکدیگر را به این امر تشویق می کردند این مطلب که شهادت اجر اخروی دارد نشان از کمال معنویت زنان ایرانی در این برهه از تاریخ کشورمان است آنان این مطلب را نیز تبلیغ می کردند و با هرکس که برخورد داشتند او را به این مهم دعوت می کردند این مطلب می رساند که زنان ایرانی با آگاهی از اینکه امکان دارد در مبارزه با رژیم طاغوت به شهادت برسند بدون ترس و واهمه به تبلیغ می پرداختند. 
تبلیغ فرهنگ شهادت توسط زنان ایران و افتخار آنان به شهادت مردان خویش ، منحصر به شعار نبود.دلیل این مدعا آن است که بسیاری از آنان در زندان های ساواک به شهادت رسیدند. داشتن آرزوی شهادت از سوی زنان ایران و افتخار به شهادت مردان خویش ، موجب حضور فعال مردان وتقویت روحیه آن ها گردید، امام خمینی (ره) در پیامی اساس پیروزی ملت را شهادت دانسته و تأکید فرمود : مسلمانان صدراسلام با داشتن روحیه شهادت طلبی پیشرفت نمودند  در پایان بررسی حضور زنان شهادت طلب در روند پیروزی انقلاب اسلامی سخنی تمام کننده از حضرت امام خمینی (ره) را بیان می کنیم ، امام خمینی درباره ایثارگری های زنان در این برهه می فرمایند » :بانوان ایرانی جانشان را ،جوانانشان را، وقتشان را ، وقف اسلام کردند و اسلام را به اینجا رساندند.«
آنچه انقلاب اسلامی را از سایر انقلاب ها متمایز می سازد روح شهادت طلبی حاکم و علی الخصوص ایثار زنان ایرانی است.مساله شهادت هنوز هم برای غربی ها حل نشده است.دلیل این امر می تواند تفکر ماتریالیستی حاکم بر جوامع غربی باشد چرا که در این تفکر تنها ماده و ثروت اصالت دارد و همه کارهای انسان به این دنیا ختم می شود. 

جنگ تحمیلی و شهادت طلبی و ایثار زنان ایران اسلامی
 

در 31 شهریور سال 1359 در حالی که جمهوری اسلامی ایران پس از گذشت یک سال و اندی مبارزه علیه ظلم و استبداد در حال تثبیت پایه های خود و استقرار آرامش بود، درگیر جنگ تحمیلی و نابرابر با همسایه غربی خود عراق شد این کشور متجاوز ، از زمین و آسمان کشور عزیزمان را مورد حمله قرار داد.طبیعی بود که مردان و زنان شجاع و باغیرت این مرز و بوم که در همه برهه ها ثابت کرده بودند با جان و دل خود به میهن خویش عشق می ورزند، به دفاع از کیان اسلام دربرابر تمامی کفر بپردازند. متأسفانه درباب حضور زنان در این جبهه کمتر پژوهشی جدی صو رت گرفته است، لیکن در این بخش سعی شده گوشه ای از این مهم را بیان داریم. 
کیفیت حضورزنان وایثارگری های آنان دراین برهه به دو شکل،مستقیم و غیرمستقیم، خلاصه می گردد در شکل مستقیم، گرچه زنان ازحضوردرصحنه و خط مقدم معاف بودند، ولی با شروع جنگ و حملات موشکی،شهرها حالت تدافعی به خود گرفته و حضور زنان پررنگ تر شد

حضور مستقیم زنان: 
 

درباره حضور مستقیم زنان نمونه های فراوانی وجود دارد که این زنان علاوه بر فعالیت های مانند نگهبانی از انبار مهمات، امداد رسانی به رزمنده ها، حضور مسلحانه نیز داشته اند، از جمله این زنان ایثارگر و شهادت طلب، نوشین نجار بوده است که درباره این حضور و فعالیت زنان می گوید"کوکتل مولوتوف درست می کردیم،گونی ها را پر از شن می کردیم و در نقاط حساس خرمشهر می چیدیم، شب ها روی پشت بام مسجد جامع با اسلحه یک به یک نگهبانی می دادیم و هر یک ساعت بار پستمان را عوض می کردیم  درهمان جریانات خرمشهر بود که زنان ایثارگر و شهادت طلب این مرز و بوم ثابت کردند که زمانی که اسلام در خطر باشد ،مردانه می جنگند و کسی به گرد پایشان نمی رسد، شهناز حاجی شاهی نمونه ای از این زنان شهادت طلب شجاع است که در خرمشهر مردانه می جنگید و وقتی رزمنده ها برای استراحت به عقب بر می گشتند به سرعت مشغول آماده کردن غذا می شد (حضور این زنان شهادت طلب محدود به خرمشهرنبود ، بلکه در جبهه های غرب و مناطق مرزی نیز این زنان حضور فعال داشتند، خانم نواب صفوی، نوه نواب صفوی از جمله این زنان بود که برای دیده بانی به طرف بهمن شیر می رفت و با اطلاعات مفیدی از دشمن بر می گشت ، گویند یک روز در حالی بر می گشت که پیکر شهیدی را حمل می کرد وگویی از عملیات چریکی بر می گشت 

حضور غیر مستقیم زنان 
 

از جمله خدمات این مرحله زنان می توان به ایثار فرزندان خود در راه حیثیت و اصلاح جامعه اشاره کرد. هنوز یادمان نرفته است چه بسیار مادران سلحشورری بودند که با تربیت اولاد صالح و معرفی آنان به مراکز بسیج جهت اعزام به جبهه قوت قلب مسئولین جنگ را سبب می شدند ، امام قدس سره این صحنه را این گونه بیان می فرمایند...» خدا می داند در طول تاریخ مثل این مادرها ما نداشتیم، الا کم که فرزندانش کشته بشوند و بعد بیاید و بگوید که نه من افتخار می کنم. و.. عکس العمل این مادرهای جوان مرده ، را زنده نگه داشته وگرم نگه داشته، برای این که اینها هستند که به ما شجاعت می دهند« 
جلوه دیگر ایثار این زنان، ایثار همسران محبوب خود بوده است که بهترین واصلی ترین تعلق خویش که همسر باشد را با تمام مشکلات و دلبستگی ها تشویق و ترغیب به حضور در میادین جنگ می نمودند تا آنجا که امام قدس سره زبان به مدح آنان گشوده و می فرمایند »کجا ما از زنان ، آن قدرت و عظمت را دیده بودیم که امروز داریم از مادران شهید می بینیم؟ کجا ما از زنان جوان آن فداکاری را دیده بودیم که در دوران جنگ دیدیم ، آنان همسران محبوبشان را به میدان های جنگ می فرستادند و عفت و امانت آنها را حفظ می کردند تا آنها با خاطر آسوده در میدان ها باشند «  باز در حسن ختام این بخش به سخنی گهر بار و تمام کننده ازحضرت امام (ره) درباره حضور و جایگاه زنان ایثارگر در این برهه می پردازیم، امام درباره این حضور می فرمایند »زنان حق بیشترازمردان دارند، زنان مردان شجاع را دردامان خود بزرگ می کنند، اگر زنان شجاع و انسان ساز از ملت ها گرفته شوند ملت ها به شکست و انحطاط کشیده می شوند« 
نتیجه گیری
 در مورد حضور زنان ایثارگر و شهادت طلبی آنان و نقشی که در فعالیت های مختلف سیاسی و اجتماعی ایفا کرده اند باید گفت، زن در این عرصه موجودی در حاشیه نبود، بلکه در بطن حوادث قرار داشت. از همان آغاز بعثت پیامبر، زنان شهادت طلب دوشادوش مردان در صحنه های مختلف اجتماعی و سیاسی و ... حضور داشته و نقش مؤثر و مثبتی ایفا نمودند. زنان مسلمان در صدر اسلام با تحمل شکنجه ها و تبعیدها و تحقیرها و حتی حضور در جبهه های نبرد با دفاع از جان پیامبرشان و مبارزه بری حفظ آئینشان، نشان دادند که از مردان کمتر نیستند. زنان ایران اسلامی نیزبا بهره گیری از تربیت اسلامی والگو قرار دادن آن شیرزنان، در عرصه های مختلف همواره حضور داشتند و با فعالیت های مختلف از جمله تظاهرات ، ایثار و بذل جگرگوشه ها و همسرانشان در راه وطن، مبارزه مسلحانه و استقبال از شهادت ، تحمل رنج اسارت و شکنجه ها و ... چه در دوره مشروطه و چه در روند پیروزی انقلاب اسلامی و چه در جنگ تحمیلی نشان دادند که مصداق کامل ایثار و شهادت طلبی بوده و هستند.