آموزه های دینی

تواضع و فروتنی در گفتار و رفتار

   بندگان خدای رحمان، کسانی اند که بر زمین بی تکبّر راه روند، و هرگاه جاهلان آنان را طرف خطاب قرار دهند(و سخنان نابخردانه گویند) با ملایمت و مسالمت پاسخ دهند سیمای بندگان خاص در قرآن، تواضع در گفتار و رفتار خدای رحمان، کسانی اند که

 بر زمین بی تکبّر راه روند، و هرگاه جاهلان آنان را طرف خطاب قرار دهند (و سخنان نابخردانه گویند) با ملایمت و مسالمت پاسخ دهند.

تفسیر آیه

«هَوْن »، هم به معنای تواضع و مدارا و نرمخویی است و هم به معنای آرامش و وقار. امام صادق علیه السلام فرمود: مراد از «یمْشُونَ عَلَی اْلأَرْضِ هَوْناً» زندگی کردن بر اساس فطرت و طبیعتی است که خداوند آفریده است. یعنی بندگان خدا، خود را به تکلّف و رنج و تعب نمی اندازند. [2] مراد از «سلام » در این آیه، سلامِ وداع با یاوه گویان و برخورد مسالمت آمیز با آنان است. چنان که در باره حضرت ابراهیم علیه السلام می خوانیم: همین که عمویش او را طرد کرد و گفت: از من دور شو، ابراهیم گفت: «سَلامٌ عَلَیک سَأَسْتَغْفِرُ لَک»؛ [3] خداحافظ، به زودی برای تو از پیشگاه خداوند طلب آمرزش خواهم کرد. «بیتوته » به معنای شب زنده داری است، خواه تمام شب یا نیمی از شب یا بخشی از آن. در ایام حج، زائران و حاجیان در شب یازدهم و دوازدهم ذی الحجه در سرزمین منا بیتوته می کنند. علی علیه السلام در وصف پارسایان می فرماید: «أَمَّا اللّیلُ فَصافّونَ أَقدامَهُم؛ آنان شب ها در حال قیام و شب زنده داری اند،(آنان عابدان شب، و شیران روزند). »[4]

پیام ها و نکته ها

1- بالاترین مدال افتخار برای انسان، مدال بندگی خداست: «عباد الرّحمن»؛

2- رفتار هر کس، نشان دهنده شخصیت اوست: «عباد الرّحمن...یمشون علی الارض هونا»؛

3- اسلام، دین جامعی است که حتّی برای چگونه راه رفتن برنامه دارد: «یمشون علی الارض هونا»؛

4- تواضع، ثمره بندگی خدا و نخستین نشانه آن است: «یمشون...هوناً»؛

5-سرچشمه مدارا و نرم خویی بندگان خدا، ایمان است، نه ترس و ضعف آنان: «عباد الرحمن الّذین یمشون...»؛

6-تواضع نسبت به همه مردم؛ زن یا مرد، کوچک یا بزرگ، دانا یا نادان لازم است: «یمشون...هونا...قالوا سلاما»؛

7-تواضع باید هم در رفتار باشد: «یمشون...هونا»، هم در گفتار: «قالوا سلاما»؛

8-با نادانان و فرومایگان مجادله و مقابله نکنیم: «اذا خاطبهم الجاهلون قالوا سلاما». آنان سخنی در شأن خود می گویند، ولی ما سخنی عالمانه و کریمانه بگوییم؛

9-بهترین وقت برای عبادت، هنگام شب است و میان شب و نماز و مناجات، رابطه محکمی است: «یبیتُون لربّهم». فضای آرام، دور از ریا و با تمرکز فکر، از برکات شب است؛

10-شب زنده داری و استمرار و تداوم عبادت، نشانه بندگان خاصّ خداوند است: «یبیتون» (فعل مضارع، نشانه استمرار است)؛

11-آنچه به عبادت ارزش می دهد، اخلاص در عمل است: «لربّهم»؛

12-نماز بهترین شیوه نیایش و پرستش است(سجده و قیام در کنار هم، کنایه از اقامه نماز است): «سجّداً و قیاماً».

پی نوشت ها

[1] فرقان/ 63-64.

[2] طبرسى، تفسیر مجمع ‏البیان‏، ج 7، ص 279.

[3] مریم، آیه 46 و 47.

[4] نهج‏البلاغه‏، خطبه 193