از دامن زن، مرد به معراج می رود

نقش امام خمینی در بیداری زنان جهان اسلام

 شخصیت والایی چون امام خمینی(ره) به نقش و جایگاه زن مسلمان در جامعه اهمیت فراوانی داده است تا آن جا که سیمای زن در اسلام، عرصه های حضور زنان در اجتماع، تحول جایگاه زن با وقوع انقلاب اسلامی و هم چنین نقش زنان در بیداری اسلامی در منطقه ی خاورمیانه،

برخاسته از تفکر غنی و توان مند ایشان است. نگاه امام، نگاهی جامع به ابعاد وجودی زن است و نقش آفرینی زن را از نگاه اسلام نقشی متعالی، سالم، سازنده، انسان ساز، سرنوشت ساز و کامل کننده نیمی دیگر از جامعه و سازنده ی جوامع و نظام ها می داند. هم چنان که از نظر اسلام، زن موجودی والا و ارزش مند است که در عرصه های فردی، اجتماعی و خانوادگی توان رسیدن به بالاترین جایگاه انسانی را دارد.

غائله انجمن های ایالتی و ولایتی

هدف از تصویب نامه ی انجمن های ایالتی و ولایتی در هیأت دولت، این بود که گناه تیره بختی زنان را به گردن اسلام و قانون اساسی انداخته و زمینه را برای اسلام زدایی کشور و قانون اساسی و سپردن پست های حساس به دست عوامل بیگانه که تحت عنوان اقلیت های مذهبی به خیانت، جاسوسی و بیگانه پرستی مشغول بودند هموار می ساخت. امام خمینی(ره) که توطئه ی دشمن را دریافته بودند و آن را مقدمه ای برای اجرای برنامه های ضداسلامی دیگر شاه می دانستند، بلافاصله علمای طراز اول قم را دعوت به مشورت کردند و در پایان جلسه، این تصمیمات گرفته شد: «طی تلگرافی به شاه، مخالفت مراجع و علما با لایحه، اعلام و لغو فوری آن درخواست شد؛ علمای تهران شهرستان ها از طریق نامه و... در جریان امر قرار داده شوند و هفته ای یک بار یا بیش تر جلسه ی مشورت بین علما برقرار شود تا تصمیمات با وحدت نظر و عمل توأم گردد» (انقلاب اسلامی و انقلاب های جهان، ص 50).

از دست آوردهای قیام مردم علیه تصویب نامه می توان آگاه شدن توده ها، نمایان ساختن ماهیت ضداسلامی شاه، دمیدن روح امید، اتّحاد و هماهنگی دینی علمای روحانی و مردم و... را نام برد. اندکی بعد، رژیم شاه سعی کرد با دست آویز قراردادن نقش زن و حقوق او در لایحه ی انجمن های ایالتی و ولایتی و با استفاده از هفده دی (روز کشف حجاب) اعتبار ازدست رفته ی خویش را جبران کند و با به خیابان کشاندن اجباری زنان کارمند، دختران دانش آموز و... قدرت خود را به رخ روحانیت و مردم بکشد؛ ولی با تصمیم امام(ره) مبنی بر این که، اگر این روز جشن گرفته شود، به مناسبت فاجعه ی مسجد گوهرشاد که در چنین روزی رخ داده بود، عزای ملی اعلام می کند، رژیم را از گفته ی خود منصرف کرد (انقلاب اسلامی و انقلاب های جهان، ص 50).

زن، مربی جامعه

تدابیری برای بیداری زنان از سوی امام خمینی(ره) در لحظه لحظه ی شکل گیری انقلاب فراوان یافت می شود؛ تأکید ایشان بر مسئولیت مادران که مربی جامعه هستند نیز، از جمله ی این موارد است. چنان چه ایشان به مناسبت اعلام سال روز ولادت حضرت فاطمه(س) به عنوان روز زن، پیامی صادر کردند: «تمام ابعادی که برای زن متصور است و برای یک انسان متصور است، در فاطمه ی زهرا(س) جلوه کرده و بوده است. یک زن روحانی، یک زن ملکوتی، یک انسان به تمام معنا انسان، تمام نسخه ی انسانیت، تمام حقیقت زن، تمام حقیقت انسان، او زن معمولی نیست. این موجود ملکوتی است که در عالم به صورت انسان ظاهر شده است، بلکه موجود الهی جبروتی، در صورت یک زن ظاهرشده است.» ایشان در قسمت دیگری از پیام خود به مسئولیت و شأن زنان پرداخته و نوشته اند: «زن مربی جامعه است. از دامن زن انسان ها پیدا می شود. مرحله ی اول مرد و زن صحیح، از دامن زن است. مربی انسان ها زن است. سعادت و شقاوت کشورها بسته به وجود زن است. زن با تربیت صحیح خودش انسان درست می کند و با تربیت صحیح خودش کشور را آباد می کند. مبدأ همه ی سعادت ها از دامن زن بلند می شود؛ زن مبدأ همه ی خیرات است» (دانشنامه ی امام خمینی، ج ٢ ، ص794).

امام درباره ی ویژگی های حضرت زهرا(س) و روز زن می فرماید: «روز زن، روز زنی است که دخترش در مقابل حکومت های جبار ایستاد و آن خطبه را خواند و آن حرف را زد، آن حرف ها را زد. یک زن در دنیا آمد که مقابل همه ی مردان است. یک زن به دنیا آمد که نمونه ی انسان است، یک زن به دنیا آمد که تمام هویت انسانی در او جلوه گر است. تاریخ اسلام، گواه احترامات بی حد رسول خدا، به این مولود شریف است، تا نشان دهد که زن، بزرگی ویژه ای در جامعه دارد که اگر برتر از مرد نباشد، کم تر نیست» (دانشنامه ی امام خمینی، ج ٢ ، ص 8288).

تربیت فرزند از مرد برنمی آید

یکی از نزدیکان امام خمینی(ره) می گوید: «ایشان نقش مادر را در خانه خیلی تعیین کننده می دانستند و به تربیت بچه ها بسیار اهمیت می دادند. گاهی که ما شوخی می کردیم و می گفتیم پس زن باید همیشه در خانه بماند، می گفتند شما خانه را کم نگیرید؛ تربیت بچه ها کم نیست. اگر کسی بتواند یک نفر را تربیت کند، خدمت بزرگی به جامعه کرده است. ایشان معتقد بودند که تربیت فرزند از مرد برنمی آید و این کار دقیقاً به زن بستگی دارد؛ چون عاطفه ی زن بیش تر است و قوام خانواده هم باید براساس محبت و عاطفه باشد» (دانشنامه ی امام خمینی، ج ٢ ، ص ۶۵٧٠).

مسئولیت سنگین مادری

مادران در محیط خانه وظیفه ی خطیر و مهم تربیت فرزندان را بر عهده دارند. امام در بیان این جایگاه مهم و حیاتی خطاب به زنان می فرمایند: «شما این مسئولیت بزرگ را دارید که باید بچه های خودتان را که نوزاد هستند و نفوس شان تربیت را زود قبول می کند، خوب و بد را زود قبول می کند، شما از اول طوری که این بچه ها در دامان شما بزرگ می شوند، مسئول افعال و اعمال آن ها هستید؛ همان طوری که اگر یک بچه خوب تربیت کنید، ممکن است سعادت یک ملت را همان یک بچه تأمین کند؛ یک بچه ای که در دامن مادر تربیتش اسلامی نباشد، تربیت انسانی نباشد، انحراف داشته باشد، ممکن است بعدها یک جامعه را به فساد بکشد.» ایشان هم چنین در مورد رسالت مادری و جایگاه مادر که یک معلم است، فرمودند: «این تربیت باید از دامن شما خانم ها شروع بشود. از دامن شما باید این مطلب شروع بشود که بچه ها را تربیت کنید؛ یک تربیت صحیح اسلامی. به این که خودتان وقتی بچه در دامن تان هست، همه ی چشم و گوشش به فعل و قول شماست. اگر معلم یک معلم صحیحی باشد، از مدرسه ی این افراد صحیح بیرون می آیند و یک جامعه صحیح می شود. در مادری تان هم باید تهذیب کنید، یک افراد صحیح تحویل جامعه بدهید، یک جامعه را صحیح کنید» (قاسمی، 1391).

حضور زنان دست آورد انقلاب اسلامی بود، یا انقلاب اسلامی دست آورد حضور زنان؟

رهبر انقلاب اسلامی، حضور زنان را «معجزه ی بزرگ اسلام» می نامند و نتیجه ی «نور ایمان» و «قدرت اسلام و قرآن» و علت تحول زنان را «اسلامی بودن انقلاب» می شمارند. این حضور «آتشی الهی»است که خداوند آن را روشن کرده است. تحولی که «بزرگ ترین ثمره ی انقلاب» است و حضرتش از آن به «عظمت» یاد می کنند و آن را بزرگ تر از «پیروزی انقلاب» می دانند. سپس به اراده ی الهی و با قدرت اسلام و «انقلاب اسلامی» بوده است که زنان ایرانی متحول شده اند، احساس وظیفه کرده و در صحنه های مختلف انقلاب حضور یافته اند؛ از این جهت است که زنان «مدیون» و «وام دار» اسلام و انقلاب اسلامی هستند. از سوی دیگر، این حضور زنان در عرصه های مختلف است که «تضمین کننده ی پیروزی» است و اسلام را بیمه می کند (دانشنامه ی امام خمینی، ج ٢، ص ۶٠٨6). آزادی زنان ایرانی مرهون انقلاب اسلامی می شود و انقلاب اسلامی وام دار زنان متعهد. حضور اجتماعی زنان، احیای اسلام است یا پشت پازدن به آن؟ این سؤال نیز به کرات قبل از پیروزی انقلاب اسلامی از شخص حضرت امام(ره) سؤال می شود و ایشان در پاسخ می فرمایند: «تبلیغات سوء شاه و کسانی که با پول شاه خریده شده اند، چنان موضوع آزادی زن را برای مردم مشتبه کرده که خیال می کنند اسلام آمده است فقط زن را خانه نشین کند؛ چرا با درس خواندن زن مخالف باشیم؟ چرا با کار کردن او مخالف باشیم؟ چرا زن نتواند کارهای دولتی انجام دهد؟ چرا با مسافرت کردن او مخالفت کنیم؟ زن چون مرد در تمام این ها آزاد است. زن هرگز با مرد فرقی ندارد.» ایشان هنگامی که هنوز در تبعید به سر می برند در این باره می فرمایند: «این تبلیغات که اگر اسلام پیدا شد، مثلاً دیگر زن ها باید بروند توی خانه ها بنشینند و قفلی هم به درش بزنند که بیرون نیایند، چه حرف غلطی است که به اسلام نسبت بدهند!» و استدلال می فرمایند که «صدر اسلام، زن ها توی لشکرها هم بودند؛ توی میدان های جنگ هم می رفتند» (دانشنامه ی امام خمینی، ج ٢، ص ۶٠٨7). امام(ره) با اشاره به حضور مؤثر زنان در نهضت های صدساله ی اخیر که به رهبری روحانیت شیعه در کشور به وقوع پیوسته، می فرمایند: «کسی که تاریخ این صدساله را مطالعه کرده، می داند در جنبش های اصیلی که در ایران بوده است، قبل از این دوره ی رژیم پهلوی، جنبش تنباکو و جنبش مشروطیت، زن ها هم دوش با مردها فعالیت می کردند. زن ها در جامعه بودند و با مردها راجع به امور سیاسی، امور اجتماعی و گرفتاری های مملکت خودشان فعالیت می کردند؛ همان طوری که مردها در آن وقت قیام می کردند، قیام می کردند» (دانشنامه ی امام خمینی، ج ٢، ص ۶٠٨٨).

دست آوردهای فرهنگی انقلاب اسلامی

یکی از دست آوردهای فرهنگی انقلاب اسلامی، نفی مظاهر فرهنگی غرب و مقابله با تهاجم فرهنگی بود. استعمار نو، شگردهای خود را برای غارت اموال و منابع کشورهای جهان سوم بر پایه ی سلطه ی فرهنگی استوار ساخته است. بیگانه ساختن مسلمانان از فرهنگ اصیل اسلامی، همواره از بارزترین توطئه های استعمارگران در تثبیت سلطه بر کشورهای اسلامی بوده است. امام با درک عمیق از علل عقب ماندگی مسلمانان، آنان را چنین مورد خطاب قرار می دهد: «چنان غرب در نظر یک قشری از این ملت جلوه کرده است که گمان می کنیم غیر از غرب، دیگر هیچ چیز نیست؛ این وابستگی فکری، عقلی و مغزی غربی، منشأ اکثر بدبختی های ملت ها و ملت ما نیز هست.» (انقلاب اسلامی و انقلاب های جهان، ص 109).

یکی دیگر از دست آوردهای فرهنگی انقلاب، مشخص شدن جایگاه واقعی زن مسلمان در خانه و اجتماع بود. براساس خودباختگی فرهنگی و رواج ارزش های غربی در عصر پهلوی، هویت اسلامی زن مسلمان ایرانی تهدید شده بود. در جامعه، به تدریج فرهنگ برهنگی و بی عفتی رواج می یافت و از فعالیت های اجتماعی و مفید زنان کاسته می شد. پس از انقلاب اسلامی، جایگاه زن در جامعه ی اسلامی تبیین شد و همان گونه که زنان در جریان انقلاب فعالیت داشتند، پس از انقلاب نیز به جایگاه واقعی که مسئولیت در برابر مصالح اجتماعی و سیاسی جامعه و حضور فعال در صحنه های مختلف (هشت سال دفاع مقدس) بود، دست یافتند (انقلاب اسلامی و انقلاب های جهان، ص 110).

بیانات امام خمینی(ره) درباره ی نقش زنان در تحولات جامعه ی اسلامی

- دامن مادر، بزرگ ترین مدرسه ای است که بچه در آن جا تربیت می شود؛ یعنی اول مرتبه ی تربیت، تربیت بچه در دامن مادر است. آن چه بچه از مادر می شنود، غیر از آن چیزی است که از معلم می شنود. انسان درست کردن، یک وظیفه ی انسانی است، یک وظیفه ی الهی است، یک امر شریف است.

- زن یکتا موجودی است که می تواند از دامن خود، افرادی به جامعه تحویل دهد که از برکات شان جامعه به استقامت و ارزش های والای انسانی کشیده شود و می تواند به عکس آن باشد.

- وظیفه ی زن ها انسان سازی است. اگر زن های انسان ساز از ملت ها گرفته شوند، ملت ها به شکست و انحطاط کشیده خواهند شد. زن ها هستند که ملت ها را تقویت کرده و شجاع می کنند.

- در صورتی که از دامن همین مادرها مالک اشترها پیدا می شود، از دامن همین مادرها حسین بن علی پیدا می شود و از دامن همین مادرها اشخاص بزرگ پیدا می شوند که یک ملت را نجات می دهند.

- وقتی مردها ببینند که خانم ها آمدند در مقابل توپ و تانک، آن ها بیش تر اقدام می کنند (قاسمی، ۱۳۹۱).

در نهایت، معروف ترین کلام حضرت امام خمینی(ره) پیرامون نقش مؤثر تربیتی زن در اسلام که موجبات کسب مراتب و مدارج ایمانی مردان می گردد، «از دامن زن مرد به معراج می رود» است. قرآن کریم انسان ساز است و زنان نیز انسان سازند (دانشنامه ی امام خمینی، ج ۴ ، ص197).

زنان مقاوم و صبور ایرانی بود که با بیداری و استقامت خود، توانستند درخت انقلاب را با جوهر وجود عزیزان شان پابرجا ساخته و الگویی برای زنان مسلمان جهان شوند؛ چنان که در فلسطین، لبنان و سایر کشورهای مسلمان جهان، همواره شاهد حضور زنان آگاه و بیدار در تداوم جهاد فی سبیل لله هستیم.

منابع:

1. جمعی از نویسندگان؛ دانشنامه ی امام خمینی(ره)، قم.

2. جمعی از نویسندگان (١٣٧۶)؛ انقلاب اسلامی و انقلاب های جهان، قم: سازمان عقیدتی سیاسی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح.

3. قاسمی، ثمانه (1391)؛ حماسه ی یاس ها، تهران: آرام دل.